شناسایی و تحلیل بسترهای نهادی قاچاق کالا

مقدمه: قاچاق کالا همواره برای تمام دوره‌های اقتصادی یک مشکل برای پیشرفت یک اقتصاد سالم بوده است؛ از این‌رو، مبارزه و پیشگیری از قاچاق کالا امری حیاتی می‌باشد. در ایران هر ساله مقادیر بسیار وسیعی از کالاهای خارجی به صورت قاچاق وارد و گروهی از کالاهای باارزش همچون بنزین به صورت قاچاق از کشور خارج می‌شود. در این بین، عوامل نهادی نقش قابل توجهی در پیشگیری و یا تسهیل قاچاق کالا دارند؛ امری که در ایران کمتر به آن پرداخته شده است. لذا پژوهش حاضر تلاش دارد به شناسایی و تحلیل بسترهای نهادی قاچاق کالا بپردازد. روش: برای دستیابی به هدف بالا، در پژوهش حاضر از روش کیفی استفاده شده است. یافته‌ها: یافته‌های به‌دست آمده نشان می‌دهد نارسائی‌های سازمانی شامل نظارت ضعیف سازمان‌های مسئول در ارتباط با قاچاق کالا، عدم همکاری و هماهنگی سازمان‌های مسئول باهم و نبود یک پایگاه مشترک و یکپارچه آمار و اطلاعات مرتبط با قاچاق کالا برای کلیه سازمان‌ها و نارسائی‌های قانونی شامل ضعف در ضمانت اجرایی قوانین و مقررات مرتبط با قاچاق کالا و وجود خلاء‌های قانونی در خصوص اختیارات و وظایف سازمان‌های مسئول، مهم‌ترین نارسائی‌هایی نهادی قاچاق کالا در کشور هستند. نتیجه‌گیری: نتایج پژوهش نشان داد قوانین نتوانسته‌اند به عنوان بسترساز برنامه‌ها و اقدامات مداخله‌گرانه در مبارزه با قاچاق عمل نمایند. همچنین اگرچه انتظار می‌رود قوانین بتوانند به عنوان تسهیل‌گر عمل نمایند، اما در واقعیت چنین مهمی تحقق نیافته است. همچنین نتایج نشان داد که تقسیم وظیفه مبارزه با قاچاق کالا بین سازمان‌ها و نهادهای مختلف، فقدان ساز و کار هماهنگ‌سازی بین نهادها و سازمان‌های مسئول مبارزه با قاچاق کالا، مشارکت ندادن جامعه و بخش خصوصی که به نحوی می‌توانند در مبارزه با قاچاق کالا تاثیرگذار باشند، نبود برنامه یکپارچه و هماهنگ در مبارزه با قاچاق کالا، تعیین نهادهای متعدد برای برخی امور، عدم توجه کافی به تقسیم و امکانات برخی نهادها، تعدد مراجع رسیدگی در طول یکدیگر از جمله دلایل اساسی شکل‌گیری مشکلات و مسائل سازمانی برای مبارزه با قاچاق کالا هستند.