مطالعه‌ شمارش کروموزومی و ارزیابی برخی ویژگی‌های کاریوتایپی تعدادی ازگونه‌های چوبی جنگل‌های هیرکانی

انجام مطالعات سیتوژنتیکی در گونه‌های گیاهی و همچنین جمعیت‌های متعلق به آنها، به‌ویژه گیاهان وحشی و بومی، به‌دلیل فراهم کردن اطلاعات کمی درمورد تاریخچه‌ تکاملی گیاه، تعیین قرابت‌های بین گونه‌ها، تعیین مشخصات کاریولوژیکی و غیره از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار است. در این پژوهش، شمارش کروموزومی و ارزیابی ویژگی‌های کاریوتایپی پنج گونه‌ چوبی متعلق به سه خانواده‌ ulmaceae ،cornaceae و rhamnacae در جنگل‌های هیرکانی مطالعه شد. مطالعات کروموزومی با استفاده از مریستم نوک ریشه به روش کلاسیک انجام شد. براساس نتایج، تمام گونه‌های مورد مطالعه دیپلوئید بودند. اعداد کروموزومی سه گونه‌ سیاه‌ال (cornus australis) (2n=2x=22)، تنگرس (rhamnus sintenisii) (2n=2x=26) و آزاد (zelkova carpinifolia) (2n=2x=28) برای اولین بار از جهان گزارش می‌شوند. همچنین، دو گونه‌ ملج (ulmus glabra) و اوجا (u. minor) با عدد کروموزومی (2n=2x=28) برای اولین بار از فلور ایران گزارش می شوند. از نظر طول کروموزومی، کوچک‌ترین طول کروموزوم (0/9 میکرومتر) در تنگرس و بزرگ ترین آن (2/34 میکرومتر) در ملج مشاهده شد. کروموزوم ها در سه گونه‌ تنگرس، ملج و آزاد از نوع متاسانتریک و ساب متاسانتریک بودند. در اوجا، علاوه بر کروموزوم‌های فوق، کروموزوم‌های ساب-تلوسانتریک نیز مشاهده شدند. سیاه‌ال نیز دارای کروموزوم های متاسانتریک به دو فرم m و m بود. از نظر تقارن، کروموزوم‌های سه گونه‌ تنگرس، اوجا و آزاد در طبقه‌ 2a، سیاه‌ال در طبقه‌ 1a و اوجا در طبقه‌ 3a قرار داشتند. با توجه به محدودیت مطالعات مشابه در گونه‌های جنگلی، انجام این پژوهش در شناسایی ویژگی‌های سیتوژنتیکی گونه‌های مورد مطالعه نقش مهمی ایفا می‌کند.

exploring chromosome numbers and evaluation of some karyotypic characteristics of selected woody species from the hyrcanian forests

cytogenetic investigations in plant species, particularly wild and native plants, are crucial for understanding their evolutionary history, establishing species relationships, and determining karyological features. this study delves into chromosome counting and evaluation of karyotypic characteristics of five woody species belonging to three families: ulmaceae, cornaceae, and rhamnaceae within the hyrcanian forests. root tip meristem was used for chromosomal studies by classical methods. the results revealed that all studied species were diploid. the chromosome numbers of three species, cornus australis (2n=2x=22), rhamnus sintenisii (2n=2x=26), and zelkova carpinifolia (2n=2x=28) were documented for the first time in the world. additionally, two species of ulmus glabra and u. minor with a chromosomal number (2n=2x=28) were reported for the first time in iran. concerning chromosomal length, r. sintenisii displayed the smallest chromosome length (0.9 µm), while u. glabra exhibited the largest (2.34 µm). the chromosomes in three species, r. sintenisii, u. glabra, and z. carpinifolia were of the metacentric and sub-metacentric types. u. minor presented sub-telocentric chromosomes in addition to the mentioned types, and c. australis displayed metacentric chromosomes in two forms, m and m. regarding symmetry, chromosomes in three species, r. sintenisii, u. minor, and z. carpinifolia were classified as 2a, c. australis as 1a, and u. minor as 3a. given the scarcity of similar studies on forest species, this research significantly contributes to identifying the cytogenetic characteristics of the examined species.