وضعیت مشخصه‌های فیزیکی–شیمیایی و ذخیره‌ کربن خاک توده‌های جنگلی در استان کردستان (مطالعه‌ موردی: شهرستان مریوان)

جنگل‌های زاگرس از نظر سطح به‌عنوان دومین بوم‌سازگان جنگلی کشور شناخته شده‌اند و دارای خدمات بوم‌سازگانی متعددی ازجمله ذخیره‌ کربن هستند. خاک‌ها بزرگ‌ترین مخزن ذخیره‌ کربن در بوم‌سازگان‌های خشک هستند. هدف این پژوهش، بررسی وضعیت ذخیره‌ کربن خاک توده‌های جنگلی شاخه‌زاد (قرق و شاخص استان کردستان) در جنگل‌های شهرستان مریوان بود. در این راستا، دو رویشگاه گاران (توده‌ قرق) و دوله‌ناو (توده‌ شاخص و الگو) جنگل های استان در شهرستان مریوان (شمال غرب استان کردستان) انتخاب شدند. در هر رویشگاه، از یک قطعه‌نمونه‌ مربعی شکل یک هکتاری، پنج نمونه خاک از عمق 30-0 سانتی‌متری برداشت و در آزمایشگاه مشخصه‌های فیزیکی- شیمیایی خاک، تنفس میکروبی، درصد کربن آلی و مقدار ذخیره‌ کربن نمونه‌ها اندازه‌گیری شد. با توجه به نرمال بودن داده‌ها، از آزمون تی مستقل برای مقایسه‌ میانگین پارامترهای مورد مطالعه در دو رویشگاه استفاده شد. نتایج نشان داد که درصد کربن آلی و ذخیره‌ کربن در رویشگاه گاران با مقادیر 3/63 درصد و 104/3 تن در هکتار، با اختلاف معنی‌داری بیشتر از رویشگاه دوله‌ناو بود (2/63 درصد و 86/7 تن در هکتار). همچنین، مقادیر پارامترهای درصد سنگ‌ریزه، تنفس میکروبی و نسبت c/n در رویشگاه گاران (به‌ترتیب 37/3 درصد، 472/9 میلی‌گرم دی‌اکسید کربن در کیلوگرم و 13/1) بیشتر از رویشگاه دوله‌ناو بود. نتایج کلی پژوهش نشان داد که ذخیره‌ کربن در رویشگاه گاران (تحت مدیریت قرق) بیشتر از رویشگاه دوله‌ناو بود. اعمال مدیریت قرق و حفاظت جنگل سبب افزایش درصد کربن آلی و مقدار ذخیره کربن خاک می‌شود.

investigating the physico-chemical and carbon storage in soil of forest stands in kurdistan province (case study: marivan county, west of iran)

the zagros forests are known as the second-largest forest ecosystems in the country in terms of surface area, and they provide many ecosystem services such as carbon storage. soils are the largest reservoir of carbon storage in dry ecosystems. the purpose of this study was to investigate the carbon storage status of coppice oak stands (exclosure and non-protected stands). in this regard, two forest stands, garan (an exclosure area) and dolah naw (a typical forest of kurdistan province), were selected in marivan county, kurdistan province. a square sample plot of one hectare was considered randomly in each stand. in each plot, five soil samples were taken from a depth of 0-30 cm, and physico-chemical characteristics of the soil, microbial respiration, and organic carbon percentage were measured in the laboratory. considering the normality of the data, the independent t-test was used to compare the averages of the study parameters in the two plots. the results showed that the percentage of organic carbon and carbon storage in the garan, with values of 3.63% and 104.3 tons per hectare, respectively, was significantly higher than that of the dolah naw (with 2.63% and 86.7 tons per hectare). additionally, the parameter values of gravel percentage, microbial respiration, and c/n ratio in the garan (37.3%, 472.9 mg co2/kg, and 13.1, respectively) were higher than those in the dolah naw. the general results of the research showed that carbon storage in the garan stand (under protection management) exceeded that of the dolah naw. as a result, exclosure and forest protection increases the percentage of carbon storage and the amount of soil carbon storage.