اثر مبداء بذر و تلقیح میکوریزی بر مشخصه‌های رویشی و فیزیولوژیکی نهال‌های فندق در منطقه فندقلو

یکی از دلایل مهم عدم موفقیت پروژه های نهال کاری با گونه فندق، تغییرات اقلیمی و به دنبال آن تنش های ناشی از خشکی در سال های اولیه رویش است. این تحقیق با هدف احیاء و توسعه توده‌های جنگلی تخریب شده فندق در شرایط دیم در جنگل فندقلوی اردبیل انجام شد. بدین منظور، در اوایل اردیبهشت‌ 1395در نهالستان فندقلوی اردبیل، نو نهال‌های فندق تولید شده از سه مبداء بذری شامل فندقلو ( جنگل فندقلوی اردبیل)، مکش (جنگل آق اولر گیلان) و مکیدی (جنگل ارسباران)، با قارچ‌های rhizophagus irregularis و نیز مایه ‌تجاری myco‌ root (حاوی قارچ میکوریزی آربوسکولار ،r.irregularis و g. etunicatum ،glomus mosseae) تلقیح شدند. سپس، در فروردین‌ 1396، نهال‌های یکنواخت یکساله فندق به اراضی حاشیه جنگل فندقلو (مساحت 6075 مترمربع) منتقل و به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در شرایط دیم مورد آزمایش قرار گرفتند. نتایج پس از چهار سال نشان داد که نهالهای میکوریزی، تولید شده از بذرهای هر سه مبداء، در اغلب صفات مورد بررسی از اندازه‌های بزرگتری نسبت به نهال های تلقیح نشده برخوردار بودند. بیشترین مقدار کلنیزاسیون ریشه نهال‌ها (51.9 درصد)، و همچنین، بزرگترین اندازه‌های اغلب متغیرهای اندازه‌گیری شده به نهال‌های مبدا فندقلو تلقیح شده با قارچ r. irregularis اختصاص داشت. طوری‌که زنده‌مانی 52.7 درصد، رویش قطر یقه 82.1 درصد، رویش ارتفاع 58.9 درصد، هدایت روزنه‌ای152.2 درصد، کارائی مصرف آب 272.9 درصد و محتوای کلروفیل 63.6 درصد نسبت به شاهد (نهال‌های غیر میکوریزی مبدا فندقلو) افزایش داشت.برای تولید نهال فندق در نهالستان و کاشت آن در عرصه‌های تخریب شده این منطقه، نهال تولید شده از مبداء بذر فندقلو همزیست شده با قارچ r. irregularis ، نسبت به نهال‌های با مبداء بذری مکش و مکیدی تلقیح شده با مایه تجاری myco‌ root ارجحیت دارد.

the effect of seed origin and inoculation with arbuscular mycorrhizal fungi on growth and physiological traits of hazelnut seedlings in fandoglou area

one of the main reasons for the failure of planting projects with hazelnut is climate change and subsequent drought stress in the early years of growth. the aim of this study was to rehabilitate and develop degraded hazelnut forest stands in rainfed conditions in ardabil hazelnut forest. for this purpose, in early may 2016 in ardabil hazelnut nursery, new hazelnut potted seedlings produced from three seed sources including fandoglou (ardabil fandoglou forest), makeh (aghvalar gilan forest) and makidi (arasbaran forest) were inoculated with fungi rhizophagus irregularis as well as mycoroot (containing arbuscular mycorrhizal fungus glomus mosseae, g. etunicatum and rhizophagus irregularis). then, in april 2017, uniform annual hazelnut seedlings were transferred to the lands to fandoglou forest (area 6075 m2) and were tested in factorial arrangement in a randomized complete block design with three replications of 25 in dryland conditions. the results after four years showed that mycorrhizal seedlings, produced from seeds of all three origins, had larger sizes in most of the studied traits than control seedlings. the highest root colonization of seedlings (51.9%), as well as the largest sizes of most of the measured variables belonged to seedlings of fandoglou origin inoculated with r. irregularis. survival, collar diameter growth, height growth, photosynthesis rate, stomatal conductance, water consumption efficiency, and chlorophyll content, respectively, increased by 52.7%, 82.1%, 58.9%, 102%, 152.2%, 272.9%, and 63.6% compared with the control (nonmycorrhizal seedlings of fandoglou origin). considering the satisfactory symbiosis of hazelnut seedlings with mycorrhizal fungi, for the production of hazelnut seedlings in fandoglou forest nursery and its planting in degraded areas of this region, seedlings produced from the origin of fandoglou seeds coexisted with the r. irregularis is preferred to seedlings with the origin of makeh and makidi inoculated with myco root.