ارزیابی کمی پیوستگی لکه‌های جنگل در حوضۀ آبریز دریای خزر با استفاده از شاخص‌های سیمای سرزمین و نظریۀ گراف

جنگل‌های ناحیه خزری از مهمترین منایع جنگلی کشورند، اما آنچه به صورت یک خلا بزرگ در تحقیقات این حوزه دیده می‌شود لزوم توجه به ابعاد ساختاری به ویژه حفظ پیوستگی ساختاری این جنگلها است. تحقیق حاضر با هدف ارزیابی و مقایسه شاخص‌های پیوستگی سیمای سرزمین در مورد لکه‌های جنگلی حوزه آبریز دریای خزر انجام شد. برای این منظور، ابتدا لایه جنگل از نقشه پوشش سرزمین استخراج و تعداد 25 حوزه آبخیز کلان انتخاب شدند. پیوستگی سیمای سرزمین از منظر سنجه‌های سیمای سرزمین (چهار شاخص) و شاخص‌های تئوری گراف (11 شاخص) تحلیل و محاسبه شد. سپس، با استانداردسازی شاخص‌های پیوستگی محاسبه شده در محدوده صفر تا 1، و تلفیق آنها، یک عدد نهایی پیوستگی برای هر حوزه آبخیز بدست آمد که بین 0.571 تا 0.274 متغیر بود. این محدوده در چهار طبقه از کم به زیاد، طبقه‌بندی شد. نتایج نشان داد شاخص‌های پیوستگی لکه‌های جنگلی در تمام ناحیه خزر، بسیار پایین بوده به طوری که 80% حوزه‌ها در طبقه پیوستگی خیلی کم و کم قرار می‌گیرند. حوزه‌ شماره 9 (سردآبرود، شلمانرود) و حوزه شماره 7 (چالوس) به ترتیب با عدد پیوستگی نهایی 0.274 و 0.276 در وضعیت بسیار نامطلوب قرار دارند و تنها دو حوزه شماره 14 (چلاو و پنجاب) و شماره 4 (پسیخان و شاخرز) به ترتیب با عدد پیوستگی نهایی 0.571 و 0.540 وضعیت مناسب‌تری از نظر شاخص‌های پیوستگی دارند. با توجه اهمیت حفظ پیوستگی لکه‌های جنگل، و نقش آن در حفظ کارکردهای جنگل‌های خزری، نتایج این پژوهش در برنامه‌های مدیریت و احیا جنگل‌ کاربرد خواهد داشت

Quantitative assessment of connectivity of forest patches in Caspian Sea catchment using landscape and graph theory indexes

The forests of the Caspian region are one of the most important forest resources in Iran, but what is seen as a large gap in research is the need to pay attention to the structural dimensions, especially to maintain the structural connectivity of these forests. The aim of this study was to assess and compare the indicators of forest landscape in the Caspian Sea watersheds. At first, the forest layer was extracted from the land cover map and 25 large watersheds were selected to study and compare the connectivity indicators. The connectivity of the terrestrial landscape was analyzed using landscaping metrics and graph theory indicators, by Fragstats and Conefor softwares respectively. Finally, by standardizing the calculated connectivity indicators, a final connectivity score was obtained for each watershed. The results showed that the indicators of forest patches connectivity in the whole Caspian catchment are very low, so that 80% of the watersheds are in the category of very low and low connectivity. Watershed 9 (Sardabroud, Shalmnroud) and 7 (Chalous) are in a very unfavorable situation, and only two watersheds of 14 (Chalav, Panjab) and 4 (Pasikhan), in the area of Chalav and Punjab, in the Haraz River, and the Shakharz, Pesikhan rivers, are in a better situation in terms of connectivity indicators. Considering the importance of preserving the structure and connectivity of forest patches, the results of this study show the need for special attention to the management and restoration programs of these forests.