مدل محیط زیستی (اکولوژیک، اجتماعی اقتصادی) اکوتوریسم جنگل‌های هیرکانی

جنگل‌ها با برخورداری از جاذبه‌های طبیعی، ظرفیت بسیار مساعدی را برای جذب گردشگران فراهم می‌کنند. جلوگیری از تخریب بیشتر جنگل‌ها و کاهش فشار و وابستگی جنگل‌نشینان به درختان جنگلی، مستلزم برنامه‌ریزی تفرجی است که در پیشبرد فرهنگی، اجتماعی اقتصادی و حفاظت از منابع طبیعی و رسیدن به توسعه پایدار نقش دارد. در نتیجه، ارزیابی توان اکولوژیک و توان اجتماعی اقتصادی مناطق جنگلی به‌منظور طراحی مدلی دقیق برای دستیابی به اهداف یادشده ضروری است. هدف پژوهش حاضر، طراحی مدل محیط‌ زیستی اکوتوریسم برای جنگل‌های هیرکانی است. برای طراحی مدل، مجموعه‌ای از معیارها و زیرمعیارهای اکولوژیک و اجتماعی اقتصادی با مرور منابع و استفاده از نظر کارشناسان شناسایی شد و سپس پرسشنامه‌ای برای طبقه‌بندی و اولویت‌بندی معیارها و زیرمعیارها طی دو مرحله در اختیار کارشناسان قرار گرفت. معیارها با استفاده از روش آنتروپی، وزن‌دهی و اولویت‌بندی شدند و طبقه‌بندی زیرمعیارها براساس منطق فازی و تجربۀ کارشناسان صورت گرفت. نتایج نشان داد که هفت معیار اکولوژیک، هفت معیار اجتماعیاقتصادی، چهل زیرمعیار اکولوژیک و چهل‌وچهار زیرمعیار اجتماعی اقتصادی، مجموعه معیارها و زیرمعیارهای اثرگذار در اکوتوریسم از دیدگاه کارشناسان بوده است. مهم‌ترین معیارهای اکولوژیک و اجتماعی اقتصادی موثر، به‌ترتیب منابع آبی، پوشش گیاهی، جاذبه‌های گردشگری و جلوه‌های تاریخی و فرهنگی انسان در جنگل و کم‌اهمیت‌ترین آنها معیار زمین‌شناسی شناخته شد. بعد از طبقه‌بندی، مدل توان اکولوژیک و مدل توان اجتماعی اقتصادی برای تفرج متمرکز و گسترده نوشته شد. در نهایت با تلفیق مدل‌ها، مدل محیط زیستی اکوتوریسم (تفرج گسترده و متمرکز) برای جنگل‌های هیرکانی به‌دست آمد.

The ecotourism environmental model (ecological, socioeconomic) for Hyrcanian forests

Forest natural attractions provide great potential for attracting tourists. The ecotourism recreational planning is necessary to prevent forest degradation and alleviate the pressure of forestdweller communities on forest areas. It has a significant role in enhancing the cultural, social, and economic aspects of society as well as the protection of natural resources to achieve sustainable development. To achieve correct planning, it is necessary to assess the ecological capability of forest areas, align with the socioeconomic capability to develop an accurate model. This study aimed to design an ecotourism environmental model for Hyrcanian forests located in the north of Iran. To develop the model, a set of ecological and socioeconomic criteria along with relevant subcriteria were identified through the literature review, then a questionnaire was designed to priority the set of criteria and subcriteria based on the expert’s opinions. The entropy technique has been used to priority criteria, and fuzzy logic approach along with expert experiences applied to classify the subcriteria. The results showed that 7 ecological criteria, 7 socioeconomic criteria, 40 ecological subcriteria, and 44 socioeconomic subcriteria, were effective on ecotourism based on expert’s opinions. The most important ecological and socioeconomic criteria were water resources, vegetation, tourist attractions, and human historical and cultural aspects of forests, respectively, which the geological criteria were the less important criteria amongst others. Thus, the ecotourism environmental model was developed by a combination of the ecological capability model and socioeconomic capability model for Hyrcanian forests.