ارزیابی فراوانی و تنوع درختان زیستگاهی و خشک‌دارها در فاز تحولی کهن‌رست: مطالعۀ موردی در جنگل‌های راش غرب گیلان

در فاز تحولی کهن‌رست توده‌های راش، درختان زیستگاهی‌ خردزیستگاه‌های متنوعی را برای جانداران در اکوسیستم‌های جنگلی فراهم می‌آورند. پژوهش حاضر با هدف ارزیابی کمی و کیفی درختان زیستگاهی در فاز تحولی جنگل‌های خالص راش در شفارود استان گیلان انجام گرفت. برای این منظور سه قطعه نمونۀ یک‌هکتاری انتخاب و در هر قطعه، مشخصه‌های کمّی درختان زیستگاهی و خشک‌دارهای با حداقل قطر 7.5 سانتی‌متر شامل فراوانی، قطر برابرسینه (سانتی‌متر)، ارتفاع (متر) و درجۀ پوسیدگی ثبت شد. نتایج نشان داد که از اشکال قابل انتظار خردزیستگاه‌ها، درختان زیستگاهیِ دارای شکاف تنه‌ای با 31.7 درصد، بیشترین فراوانی را داشتند و درختان دارای حفره، رویش ‌غده‌ای (سرطانی) و رشد چنگالی یا شاخگی به‌ترتیب 29.3، 24.4 و 14.7 درصد فراوانی را به خود اختصاص دادند. در بین گونه‌های درختی، گونۀ راش میزبان بیشترین تعداد خردزیستگاه بود. میانگین حجم خشک‌دار در این فاز تحولی 37.1 متر مکعب و میانگین شاخص‌های تنوع شانون و سیمپسون برای خردزیستگاه‌ها به‌ترتیب 1.9 و 2.7 به‌دست آمد. شاخص‌های یکنواختی مارگالف و پیلو نیز به‌ترتیب 0.8 و 0.9 برآورد شد. براساس نتایج، راش‌های بسیار قطور (قطر بیش از 70 سانتی‌متر) بیشترین تعداد و تنوع خرد‌زیستگاه‌ها را نشان می‌دهند. حضور درختان زیستگاهی با حجم و تنوع زیاد از ویژگی‌های اصلی این فاز است که باید به‌منظور حفظ خردزیستگاه‌ها در شکل‌های مختلف در تدوین و اجرای برنامه‌های حفاظتی و شیوه‌های جنگل‌شناسی مدنظر قرار گیرد.

Qualitative and quantitative evaluation of habitat and dead trees in the developmental oldgrowth phase in the oriental beech forests

Habitat trees provide diverse microhabitat for various organisms in forest ecosystems. Oldgrowth phase is one of the determined developmental phases of beech stand dynamics in the north of Iran. This research was carried out in Shafaroud forest in the west of Guilan province to assess the habitat and dead trees in this developmental phase, qualitatively and quantitatively. For this purpose, three onehectare areas were selected and in each area, quantitative characteristics of habitat and dead trees including abundance, tree diameter, and height were recorded. Results revealed that from the different types of habitat trees, crack trees were the most frequent in the study area (31.7%) while other frequent types were cavities, burr and forkspilled tress (29.3, 24.4 and 14.7%, respectively). The most frequent treerelated microhabitats were observed on the beech trees. The mean of dead volume in this phase was 37.1 m3 and Shanon and Simpson diversity indices were calculated as 1.9 and 1.7, respectively. Meanwhile, the Margalef and Pielou evenness indices were 0.8 and 0.9, respectively. The findings demonstrate that very thick beech trees (with the diameter of 70 cm and more) show the highest number of microhabitats as well as the most diversity. The presence of treerelated habitat trees in different forms should be considered in the planning and implementation of silviculture.