اثرات دگرآسیبی عصاره آبی تلخه (acroptilon repens l.) و سورگوم (sorghum bicolor l.) بر شاخص‌های جوانه‌زنی و فعالیت آنزیمی برخی گیاهان زراعی و علف های هرز

به‌منظور ارزیابی اثرات آللوپاتیک عصاره سورگوم و تلخه بر شاخص‌های جوانه‌زنی گندم، چغندرقند، سلمه‌تره و تاج خروس، آزمایشی به‌صورت فاکتوریل بر پایه طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار در دانشکده کشاورزی دانشگاه مراغه در سال 1395 اجرا شد. فاکتورها شامل عصاره آبی اندام هوایی تلخه و سورگوم و غلظت عصاره آبی (0، 5، 10 و 20 درصد حجمی) بودند. نتایج نشان داد که درصد و میزان جوانه‌زنی، طول ریشه‌چه و ساقه‌چه، وزن خشک ریشه‌چه، ساقه‌چه و وزن خشک گیاهچه گیاهان مورد مطالعه با افزایش غلظت عصاره سورگوم و تلخه کاهش معنی‌داری پیدا کردند. درصد جوانه‌زنی با عصاره تلخه 12/62 درصد بیشتر از عصاره سورگوم بود. علاوه بر این، اثر بازدارندگی عصاره سورگوم بر کاهش سرعت جوانه‌زنی علف‌های هرز بیشتر از تلخه بود. کاهش طول ریشه‌چه تاج خروس با کاربرد عصاره تلخه بیشتر از عصاره سورگوم بود. به‌طوری‌که، طول ریشه‌چه تاج خروس با کاربرد 20 درصد عصاره تلخه 73/13 درصد کاهش یافت. در میان گیاهان زراعی نیز طول ریشه‌چه چغندرقند با کاربرد عصاره تلخه 81/88 درصد نسبت به شاهد کاهش نشان داد. همچنین کاهش بنیه بذر در تمامی غلظت‌های سورگوم بیشتر از تلخه بود. با افزایش غلظت عصاره سورگوم، شاخص بنیه بذر سلمه‌تره و تاج‌خروس به‌ترتیب 83/36 و 87/15 درصد نسبت به شاهد کاهش نشان داد. علاوه بر این، کمترین طول ساقه‌چه و گیاهچه در علف‌های هرز سلمه‌تره و تاج خروس با کاربرد 20 درصد عصاره سورگوم و تلخه مشاهده شد. همچنین با افزایش غلظت عصاره تلخه و سورگوم، میزان فعالیت آنزیم‌های پراکسیداز و پلی‌فنل‌اکسیداز 53/65 و 10/78 درصد به‌ترتیب افزایش و کاهش یافتند. شاخص تحمل مشخص کرد که تاج خروس و سلمه‌تره حساسیت بیشتری به عصاره آبی سورگوم و تلخه دارند. بنابراین با توجه به اثر بازدارندگی عصاره آبی تلخه و سورگوم بر میزان جوانه‌زنی و قدرت گیاهچه، می‌توان از آن‌ها بهعنوان علف‌کش‌های طبیعی در کنترل علف‌های هرز استفاده کرد.