ساختار جوامع، تنوع گونه‌ای و نقشه پراکنش علف‌های هرز در چمن ‌کاری بوستان‌های شهر تهران

سرانه فضای سبز درون شهری در تهران 15.5 متر مربع می‌باشد. از عوامل تاثیرگذار جهت حفظ و افزایش این میزان، و رسیدن آن به حد استاندارد جهانی (25 متر مربع)، مدیریت صحیح علف‌های هرز می‌باشد. مدیریت مناسب علف‌های‏هرز مستلزم شناخت کافی از ساختار جوامع، تنوع، شاخص‏های جمعیتی و نحوه پراکنش آنها می‏باشد. در همین راستا تحقیقی در سال‌های 94-1393 در چمن‌کاری بوستان‌های 22 منطقه شهر تهران انجام شد. نمونه‌برداری در فصل تابستان و با استفاده از روش سیستماتیک w انجام و علف‌های هرز به تفکیک جنس و گونه شناسایی و شمارش شدند. فواصل نقاط نمونه‏برداری بین 5 تا 40 قدم بر روی هر بازوی w با توجه به قطعات موجود در فضای سبز در نظر گرفته شد و در مجموع 60 نقطه بر روی هر قطعه w در نظر گرفته شد و 60 کادر به ابعاد 1 × 1 متر در نظر گرفته شد. مختصات جغرافیایی همه چمن‌کاری بوستان‌ها که شامل طول و عرض جغرافیایی و ارتفاع از سطح دریا بود با یک دستگاه gps دقیق ثبت‌شده و در فرم‌های مربوطه یادداشت شد. در نهایت فراوانی، یکنواختی، میانگین تراکم شاخص غالبیت گونه‌ها محاسبه شد. جهت تهیه نقشه پراکنش علف‌های هرز نیز از نرم‌افزار arcgis و arcmap استفاده شد. در مجموع، تعداد 52 گونه علف هرز از 21 تیره گیاهی در سطح شهر تهران شناسایی شد. از نظر تراکم علف‌های هرز، چمن‌کاری بوستان‌های متعلق به مناطق 17 و 16 به‌ترتیب با 34.38 و 24.25 بوته در متربع بیشترین و چمن‌کاری بوستان‌های مناطق 5، 12، 20 و 21 به‌ترتیب با 7، 9.05، 9.31 و 9.55 بوته در متر مربع کمترین تراکم علف‌های هرز را دارا بودند. از 52 گونه شناسایی شده، 27 گونه (51%) به چهار تیره کاسنی (asteraceae)، گندمیان (poaceae)، بقولات (fabaceae) و اسفناج (chenopodiaceae) تعلق داشتند. این چهار تیره به‌ترتیب با 10، 7، 6 و 4 گونه بیشترین تنوع را در سطح چمن‌کاری بوستان‌های شهر تهران داشتند. از نظر چرخه زندگی، 32 گونه یکساله، 18 گونه چند ساله، 2 گونه دوساله، در چمن‌کاری بوستان‌های شهر تهران شناسایی شدند. در بین گونه‌ها، 45 گونه پهن برگ و 7 گونه باریک برگ (6 گونه گراس و یک گونه از سایر باریک برگ‌ها) بودند. از نظر شاخص وفور (ai)، علف‌های هرز گل قاصد (taraxacum officinale l.)، هفت‌بند پا کوتاه (polygonum patulum m. bieb)، بارهنگ (plantago major l.)، شیرتیغک رطوبت پسند (sonchus oleraceus l.) و پنجه مرغی (cynodon dactylon (l.) pers) به‌ترتیب با شاخص‌های غالبیت 164.24، 144.57، 143.07، 124.76 و 138.27 به‌عنوان علف‌های هرز غالب چمن‌کاری‌های شهر تهران شناخته شدند.

community structure, species diversity and weed distribution map in turfgrass of tehran city parks

introduction tehran, in terms of extent, is the 26th megacity of the world. tehran’s urban green landscape per capita is 15.5 square meters per person. weeds annually financially damage green landscapes in tehran, the cost of weed management in a lawn is 1500 rials per square meter. one of the tools and methods that can improve weed management is to map their distribution. these map help researchers. 1- areas affected by the population of different species. 2- identify areas of the invasive weed infested areas. so far, the study of community structure and species diversity in weeds in the green space of mashhad, khorshid park mashhad, and grass fields of shiraz university have been done, but a similar research has not been done in tehran. a research was conducted in parks of 22 districts of tehran in order to assess, specify diversity, density, dominance and distribution map of weeds in tehran.materials and methods this study was conducted in years 2014-2015 in 48 parks of 22 districts of tehran. sampling was conducted in summer using w systematic method. the parks in each area were chosen according to the extent of green area, the location of the park in the twon (whether the park was in the suburbs of tehran or other parts of the area) and according to the three following scales. in the 5 hectare parks, 10 samples, 6 to 15 hectare parks, 15 samples and in 16 and more than 16 hectare parks 25 samples were taken. in the 5 hectare parks, 25 meters, 6 to 15 hectare parks, 40 meters and in 60 and more than 60 hectare parks 70 meters of margin was considered for each park. latitude, longitude and altitude were recorded. weeds of each quadrat were identified and counted according to their species and finally, using thomas equations (1985), their frequency, uniformity, average aggregation and dominance index were calculated. in order to create distribution map of weeds arcgis and arcmap soft-wares were used for determine the distribution of dominant species of weeds and other species in the city of tehran. shannon-wiener and uniformity indexes were calculated for all parks. for comparing and grouping 22 districts, cluster analysis was performed using spss software.