طبقه بندی ارقام گندم بر اساس توانایی رقابت با علف های هرز

امروزه، شناسایی ارقام گیاهان زراعی با توانایی رقابت بالا راه حل آسان و ارزانی برای مدیریت علف های هرز در سیستم های کشاورزی پایدار به شمار می رود. به همین منظور آزمایشی در سال زراعی 95-1394 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه محقق اردبیلی اجرا شد. برای این منظور 25 رقم گندم، از ارقام پاییزه، بهاره و بینابین در حضور و عدم حضور علف های هرز در شرایط طبیعی کشت شد. مساحت هر کرت 10 متر مربع (2×5) بود که هر کرت پس از کاشت بذر به دو قسمت مساوی (2.5×2) تقسیم شد. در یک قسمت علف های هرز در طول فصل رشد کنترل شد و در قسمت دیگر علف های هرز در طول فصل رشد حضور داشتند. طرح آزمایشی در قالب بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار اجرا شد. برای طبقه بندی ارقام گندم صفاتی از جمله بیومس، ارتفاع و درصد پوشش اولیه ارقام، ارتفاع نهایی، عملکرد و اجزای عملکرد ارقام در هر دو شرایط رقابت و بدون رقابت اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که بین تراکم علف های هرز با صفات اولیه رشد ارقام گندم (وزن خشک، درصد پوشش و ارتفاع) هیچ همبستگی معنی داری مشاهده نشد، درحالی‌که همبستگی منفی بالایی بین وزن خشک علف های هرز با این صفات وجود داشت. در بین این صفات، درصد پوشش اولیه بیشترین همبستگی منفی (**0.70-=r^2) را با وزن خشک علف های هرز داشت. همچنین، بین عملکرد و اجزای عملکرد دانه ارقام گندم با تراکم علف های هرز همبستگی معنی داری مشاهده نشد، درحالی که با وزن خشک علف های هرز همبستگی منفی بالایی داشتند. ارقام گندم بر اساس صفات مورد مطالعه و با استفاده از تجزیه کلاستر و بای پلات در چهار گروه اصلی قرار گرفتند. گروه اول ارقامی با پتانسیل تولید نسبتا بالا و حساس به علف هرز بودند، بطوری که میانگین عملکرد آنها در شرایط عاری از علف هرز 1.8 برابر بیش از عملکرد در شرایط رقابت بود. گروه دوم شاخص تحمل بالای داشتند و افت عملکرد در آنها نسبتا پایین و بین 20 تا 30 درصد بود. ارقام گروه سوم دارای پتانسیل تولید پایین و حساسیت بالا نسبت به علف های هرز بودند. در این ارقام افت عملکرد بیش از 50 درصد بود. گروه چهارم که فقط رقم سیوند قرار داشت پایین ترین افت عملکرد و بالاترین شاخص رقابت را در بین ارقام مورد مطالعه داشت. نتایج این تحقیق نشان داد که طبقه بندی ارقام گندم ایرانی براساس توانایی رقابت می تواند به عنوان یک ابزار با ارزش برای مدیریت تلفیقی علف‌های هرز در اختیار کشاورزان قرار گیرد.