برخی خصوصیات اکولوژیک و جنگل‌شناسی رویشگاه‌های گیلاس وحشی در استان گیلان

گیلاس وحشی یکی از درختان پهن‌برگ و مرغوب جنگل‌های شمال ایران است که به طور پراکنده یا به صورت گروه‌های کوچک در رویشگاه‌های خاصی حضور دارد. این تحقیق در صدد آن است که خصوصیات رویشگاه‌های آن را در گیلان بررسی کند. برای این منظور، ابتدا در سطح استان تیپ‌های جنگلی که گونه گیلاس وحشی در آنها حضور دارد مطالعه و سپس غرب، مرکز و شرق استان برای بررسی انتخاب شد. در مناطق اسالم و شفارود در هر منطقه 48 قطعه نمونه و در سیاهکل و قلعه رودخان به ترتیب 22 و 11 قطعه نمونه 10 آری در شکل های مختلف زمین (یال، دره، دامنه و مسطح) و جهت‌های مختلف جغرافیایی (شمالی، شرقی، جنوبی و غربی) انتخاب شد. در مجموع 129 قطعه نمونه پیاده شد و خصوصیات رویشگاهی منطقه، بافت، ph، کربنات کلسیم و ماده آلی خاک و مشخصات کمی و کیفی درختان در هر قطعه نمونه بررسی شد. نتایج نشان داد که مشخصه‌هایی چون ارتفاع از سطح دریا، شکل زمین، جهت جغرافیایی و شیب در پراکنش این گونه تاثیر معنی‌داری دارند، به طوری که 8/46 درصد درختان گیلاس‌وحشی در شیب 25 تا 50 درصد، 6/39 درصد در منطقه پایین‌بند جنگلی، 6/27 درصد در دامنه‌ها و 4/27 درصد در جهت شرقی بیشترین حضور را داشتند. میانگین قطر و ارتفاع درختان بررسی شده در مجموع همه جهت‌ها و شکل های زمین به ترتیب 4/29 سانتی‌متر و 4/15 متر و حداکثر قطر و ارتفاع نیز به ترتیب 101 سانتی‌متر و 3/31 متر به‌صورت موردی در برخی از رویشگاه‌ها مشاهده شد. درختان گیلاس وحشی بیشتر در شیب‌های متوسط (50-25 درصد) روی یال ها و دامنه جهت‌های شمالی و شرقی و در ارتفاعات پایین‌بند گسترش دارند. خاک رویشگاه‌های گیلاس وحشی عمیق تا نیمه عمیق با ph بین 3/4 تا 7 و بافت شنی رسی سیلتی تا رسی سیلتی با نفوذپذیری زیاد و ظرفیت نگهداری به نسبت کم است باشد. بافت خاک عامل موثری در گسترش این گونه است، به‌طوری‌که در تجزیه مولفه‌های اصلی، اغلب، محور دوم بیانگر خصوصیات فیزیکی خاک است. در رویشگاه‌های دامنه و دره، بیشتر در جهت‌های غربی و جنوبی، حضور این گونه با مقدار شن خاک ارتباط بیشتری را نشان داد. با شناخت بهتر نیازهای رویشگاهی گیلاس‌وحشی می‌توان موفقیت جنگلکاری با این گونه با‌ارزش را افزایش داد.