اثرگذاری نوسانات بارندگی بر زوال جنگل‌های ناحیۀ رویشی زاگرس در استان‌های ایلام و لرستان

هدف این پژوهش، بررسی تغییرات بارندگی سالیانه، ماهانه و فصلی در طی یک دورۀ آماری سی‌ساله و نیز قبل و بعد از ظهور زوال (سال1380) درختان بلوط ایرانی (quercus brantii var. persica) در استان‌های ایلام و لرستان بود. بدین منظور داده‌های روزانۀ بلندمدت بارندگی (1987-2017) ایستگاه‌های هواشناسی همدیدی ایلام و دهلران در استان ایلام و نیز ایستگاه‌های هواشناسی همدیدی خرم‌آباد و الیگودرز در استان لرستان تجزیه‌و‌تحلیل شد و از آزمون غیرپارامتری من-کندال برای تعیین روند بارندگی استفاده شد. روند کاهشی بارندگی سالیانه طی دورۀ سی‌ساله و نیز تفاوت میانگین بارندگی سالیانه، قبل و بعد از ظهور زوال، در هیچ‌کدام از ایستگاه‌های چهارگانه و در مجموع از نظر آماری معنی‌دار نبود. میانگین بارندگی چهار ایستگاه در دهۀ اول (1997-1987)، 502 میلی‌متر ثبت شد که به‌ترتیب در دهه‌های دوم (2007- 1998) و سوم (2017 -2008) به 422 و 371 میلی‌متر کاهش یافت. تفاوت در مقدار بارندگی سالیانه قبل و بعد از زوال (442 در مقابل 401 میلی‌متر)، در میانگین رخداد باران (حدود 7 میلی‌متر) تغییری ایجاد نکرد. روند سی‌سالۀ بارندگی فصلی نیز در هیچ‌کدام از فصول معنی‌داری نبود، ولی بعد از ظهور زوال، کاهش 11 درصدی بارندگی زمستان و افزایش 5، 4 و 2 درصدی بارندگی‌های بهار، پاییز و تابستان مشاهده شد. نتایج پژوهش حاضر نشان داد که نوسانات بارندگی در ناحیۀ رویشی زاگرس می‌تواند عاملی تسریع‌کننده در بروز و گسترش زوال جنگل‌های زاگرس در استان‌های لرستان و ایلام باشد.

The effects of rainfall fluctuations on declining Zagros Forests in Ilam and Lorestan provinces

The aim of this study was to analyze the annual, monthly, and seasonal rainfall changes over a thirtyyear period as well as before and after the emergence of declining oak. (Quercus brantii var. persica) trees (2000) in Ilam and Lorestan provinces. For this purpose, the authors used longterm data of daily rainfall in 1987–2017 period recorded by four synoptic meteorological stations; Ilam, Dehloran, Khoramabad, and Aligudarz. The MannKendall nonparametric test was used to determine the rainfall trends. The decreasing trends of annual rainfall as well as mean differences in annual precipitation before and after emerging oak decline were not statistically significant at all meteorological stations. The average rainfall of four stations was 502 mm in the first decade (19871997), while it decreased to 422 and 371 mm in the second (19982007) and third decades (2008 2017), respectively. The difference in the amount of annual rainfall before and after the emerging oak decline (442 against 401 mm) did not alter the mean rainfall event (̴7 mm). Although the thirtyyear trends of seasonal rainfall were not significant, winter rainfall was decreased after emerging oak decline by 11% and spring, autumn, and summer rainfalls were increased by 5, 4, and 2%, respectively. Rainfall fluctuations in the Zagros vegetation region may act an accelerating factor for the emergence and extension of oak trees declining in the Zagros forests of Lorestan and Ilam provinces.