فراوانی و تنوع کرم‌ها در خاک سطحی رویشگاه‌های جنگلی تخریب و احیا‌شدۀ ناحیۀ خزری

کرم‌های خاکی، مهم‌ترین مشخصه در ارزیابی کیفیت و سلامت خاک اکوسیستم های جنگلی به‌شمار می‌آیند. وضعیت رویشگاه های جنگلی (تخریب یافته یا حفاظت شده) و نوع پوشش درختی از جمله عوامل موثر بر فراوانی و تنوع کرم های خاکی معرفی شده اند. با هدف بررسی اثر رویشگاه های جنگلی تخریب‌شده و احیاشدۀ ناحیۀ خزری بر فراوانی و تنوع این موجودات خاک‌زی، نمونه برداری از لاشبرگ و خاک (سطح 20 ×20 سانتی متر، عمق 15 سانتی متر) جنگل طبیعی کمتر‌دست خوردۀ ممرز انجیلی، جنگل طبیعی تخریب یافتۀ پوشیده‌شده با تک درختانی از ممرز و انجیلی، و جنگلکاری‌های توسکا، بلندمازو و زربین در منطقۀ نوشهر انجام گرفت. کرم های خاکی، با توجه به شکل و مشخصه های ظاهری، شناسایی شده و زی تودۀ آنها به تفکیک هر گونه در آزمایشگاه اندازه گیری شد. به‌منظور مطالعۀ تنوع زیستی کرم های خاکی از شاخص های تنوع سیمپسون، غنای مارگالف و یکنواختی کامارگو استفاده شد. در مجموع پنج گونۀ مختلف کرم خاکی در رویشگاه های تحت مطالعه شناسایی شد. براساس نتایج، همۀ کرم های خاکی شناسایی‌شده به یک خانواده (lumbricidae)، چهار جنس (lumbricus، dendrobaena، aporrectodea و octolasion) و سه گروه اکولوژیک (epigeic، anecic و endogeic)تعلق دارند. کرم خاکی dendrobaena octaedra از گروه اکولوژیک epigeicدر همۀ رویشگاه های تحت مطالعه در این تحقیق مشاهده شد و دارای بیشترین فراوانی بود. گونه های کرم خاکی متعلق به گروه‌های اکولوژیک anecic و endogeic در رویشگاه های بلندمازو، زربین و عرصۀ تخریب شده یافت نشدند. در مجموع گروه های اکولوژیک کرم های خاکی تحت رویشگاه های جنگل طبیعی کمتر‌دست خورده و توسکا، بیشترین فراوانی را داشتند که با مشخصه‌های نیتروژن لاشبرگ و خاک و همچنین ph خاک رابطۀ مثبت معنی دار و با مشخصه های کربن و نسبت کربن به نیتروژن لاشبرگ و خاک رابطۀ منفی معنی دار نشان دادند. می توان نتیجه گرفت که تخریب رویشگاه های جنگلی، سبب کاهش فراوانی و تنوع کرم خاکی شده، درحالی که جنگلکاری عرصه های تخریب‌یافته، به‌ویژه با گونۀ توسکا، تنوع و فراوانی کرم های خاکی را افزایش داده است.