بررسی نقش اسید هیومیک برسمیت کروم و چگونگی جذب و انتقال آن در گیاه کاهو (lactuca sativa l. var. longifolia)

اسید هیومیک‌ها مجموعه‌ای از پلی‌الکترولیت‌های ناهمگن با گروه عاملی فراوان هستند که ممکن است به شکل قابل توجهی، نقش کلیدی در تحرک و جذب کروم موجود در خاک و در نهایت جذب توسط گیاه، ایفا کنند. پژوهش حاضر به صورت آزمایش گلخانه‌ای در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه فردوسی مشهد (مهر –دی 1396) با هدف بررسی تاثیر اسید هیومیک در خاک آلوده به کروم بر وزن خشک ریشه، شاخساره، ساقه و برگ، همچنین غلظت کروم در شاخساره و ریشه، فاکتور انتقال، فاکتور انباشت شاخساره و ریشه گیاه کاهو رقم ’سیاهو‘؛ به صورت فاکتوریل و در قالب طرح کاملاً تصادفی با دو فاکتور، 1- سطح کروم (صفر، 25 و 50 میلی گرم بر کیلوگرم خاک) و 2- اسید هیومیک (صفر، 5 و 10 درصد) در سه تکرار انجام شد. نتایج نشان داد که با افزایش سطوح کروم در خاک، وزن های خشک برگ، شاخساره، ساقه و ریشه به ترتیب 83، 101، 207 و 65 درصد برای سطح 25 میلی‌گرم کروم برکیلوگرم و 194، 219، 355 و 92 درصد برای سطح 50 میلی‌گرم کروم بر کیلوگرم کاهش معنی‌دار داشتند. افزایش اسید هیومیک موجب افزایش وزن خشک اجزاء مختلف گیاه، تحت تنش کروم شد. افزودن کروم به خاک، غلظت کروم در شاخساره و ریشه، فاکتور انتقال، فاکتور انباشت زیستی شاخساره و ریشه را به طور معنی‌داری افزایش داد. با کاربرد سطح صفر اسید هیومیک + 50 میلی‌گرم کروم بر کیلوگرم، غلظت کروم در شاخساره از 0.0016 (شاهد) به 37.7 و در ریشه از 0.051 (شاهد) به 330 میلی گرم در کیلوگرم وزن خشک و فاکتور انتقال از 0.032 به 0.118 افزایش یافت. برهمکنش کروم و اسیدهیومیک موجب کاهش معنی‌دار غلظت کروم در اندام هوایی، فاکتور انباشت شاخساره و افزایش غلظت کروم در ریشه و به‌تبع آن، کاهش فاکتور انتقال گردید؛ به‌طوری‌که بیشینه غلظت کروم در شاخساره در تیمار 50 میلی گرم کروم بر کیلوگرم و در نبود اسید هیومیک، (47.7 میلی‌گرم در کیلوگرم) مشاهده شد؛ درحالی که کمترین مقدار کروم در هر تیمار کروم، با 10 درصد اسید هیومیک مشاهده شد. بیشینه غلظت کروم در ریشه (367 میلی‌گرم برکیلوگرم وزن خشک) و فاکتور انباشت ریشه (28.5) در تیمار 50 میلی‌گرم کروم + 10 درصد اسیدهیومیک مشاهده شد. کوچک بودن فاکتور انتقال کروم نشان می‌دهد در کاهو تنها بخش اندکی از کروم از ریشه به اندام هوایی منتقل شده است و با افزودن اسیدهیومیک نیز، انتقال کروم از ریشه به اندام هوایی کاهش می‌باید. همچنین مدل رگرسیونی نشان داد که با افزایش وزن خشک شاخساره فاکتور انتقال به طور خطی و معنی‌دار با**0.79-=r2، کاهش یافت. مدل رگرسیونی برازش شده وزن خشک شاخساره با فاکتور انباشت شاخساره، توانست این فاکتور را برای کروم با **0.93- = adjusted r2 پیش بینی کند. بنابراین بیشترین سطح اسیدهومیک (10 درصد) بکار رفته، بیشترین تاثیرگذاری را بر پارامترهای اندازه‌گیری شده داشته و این اصلاح کننده احتمالاً به خاطر ماهیت کمپلکس‌کنندگی و احیاکنندگی با افزایش انباشت کروم در ریشه، کاهش انتقال کروم از ریشه به اندام هوایی و در نتیجه کاهش انباشت این عنصر در شاخساره موجب افزایش زیست توده هوایی و ریشه کاهو شده و توانست تا حدودی اثرات سمی کروم را تعدیل کند.

evaluation of humic acid on chromium toxicity, accumulation and translocation in lettuce (lactuca sativa l. var. longifolia)

introductionchromium pollution of the soil due to natural processes or industrial activities such as metal refining, chrome plating, stainless-steel production, leather tanning, and chemical dye production is a globle environmental issue. excessive soil cr levels cause detrimental effects on plant physiological processes including photosynthesis, water relations and mineral nutrition as well as the growth of roots, stems and leaves, which may decrease the biomass and yield of plants. currently, soil application of organic amendments particularly humic acid seems to be an effective procedure to enhance relative plant tolerance to cr stress. humic acids are complexes of heterogeneous poly electrolytes with abundant functional groups that act as a weak poly electrolytic acid. their structures, the degree to which these functional groups are protonated or ionized and environmental conditions influence the interaction between ha and soil pollutants. the complex compounds form by interaction of ha and heavy metals that cannot be uptaken by plants. humic acid may play a significant role in the mobility and uptake of cr which leads to a significant increase in plant biomass and growth. the aim of this research was to investigate the ability of humic acid to reduce cr uptake and translocation by lettuce (lactuca sativa l.) from cr-contaminated soil. materials and methodsthe present study through a greenhouse pot experiment was conducted in the greenhouse of ferdowsi university of mashhad. the experiment was arranged in a factorial manner in a randomized complete design with three replications and treatments consisted of 3 levels of cr (0, 25, and 50 mg kg-1as k2cr2o7) and 3 rates of ha (0, 5 and 10 %). the soil samples were dried at room temperature, ground and sieved with a 2-mm mesh screen for further analysis. the bioavailable concentrations of cr in the soils were assessed by dtpa. three lettuce seedlings were grown in each pot containing five air-dried soil and watered to a near field capacity with distilled water as needed. after 100 days plant tissues were harvested, carefully washed with deionized water and the leaf, stem and root parts separated. all of them were oven-dried at 65-75 °c to constant weight and the dry weight of lettuce tissue samples was recorded. to determine the cr concentrations, the tissues were ground, passed through a 0.3-mm sieve and digested in di-acid mixture (hno3:hclo4). concentrations of cr in the digested solutions and soil extractions were determined using an inductively coupled plasma optical emission spectrometry (icp oes). translocation factor (tf) is determined from the ratio of the concentration of cr in the plant’s shoots compared to that in the plant’s roots. bioaccumulation factor (baf) was evaluated as defined as the accumulated concentration of cr in plant divided by concentration to that in respective soil. a two-way analysis of variance was done by using a statistical package, jmp version 8.0. the differences between the treatments were determined using lsd multiple range tests at significance level of p ≤ 0.05 and p ≤ 0.001.results and discussionthe results of the present study clearly demonstrate that all cr treatments significantly reduced leaf, stem, shoot and root dry weights. in unamended soils, both cr treatments alone reduced leaf, shoot, stem and root dry weights 83%, 101%, 207% and 65% (for cr 25 mg kg-1) and 194%, 219%, 355% and 92% (for cr 50 mg kg-1) respectively as compared to control. using ha (5 and 10%) and cr treatments (25 and 50 mg kg-1), showed that leaf, shoot, stem and root dry weights were significantly increased as compared to cr contaminated control. the lowest values of these parameters were recorded in cr treatments without addition of ha, whereas at each cr level, the highest values of them were obtained with application of 10% ha.