نگاهی به واژه‌های ترکی شاهنامۀ فردوسی

وام‌واژه‌های مختلف زبان ترکی در کهن‌ترین متون و نمونه‌های نظم و نثر فارسی راه یافته است. دربارۀ لغات و ترکیب‌های عربی در مفصل‌ترین و مهم‌ترین منظومۀ بازمانده از سدۀ چهارم، شاهنامه فردوسی، پژوهش‌های بسیاری انجام شده است؛ اما هیچ پژوهش مستقلی دربارۀ واژه‌های ترکی این متن وجود ندارد. در این مقاله برای نخستین‌بار لغات و نام‌های ترکی حماسۀ ملی ایران بر اساس جدیدترین و منقّح‌ترین تصحیح آن، ویرایش دوم متن خالقی مطلق، استخراج و در چند بخش بررسی شده است: الف) واژه‌های ترکی؛ ب) ترکیب‌های ترکی ـ فارسی؛ ج) نام‌های خاص؛ د) لغت‌های ترکی ابیات دقیقی؛ ه) واژه‌های نیازمند بررسی بیشتر. بر اساس این تحقیق، ده لغت و شش نام خاص ترکی در ابیات فردوسی و چهار واژه و دو اسم خاص نیز در هزار و پانزده بیت منقول از دقیقی در شاهنامه به کار رفته است. در میان کلمات ترکی شاهنامه به‌ترتیب، واژه‌های تُرک، خاقان، تاراج و خدنگ بسامد بیشتری دارد.