پیشنهاد تصحیح بیت‌ هایی از رودکی سمرقندی

از زمان پژوهش سعید نفیسی تاکنون، مجموعه‌های فراوانی از سروده‌های رودکی منتشر شده است که گردآورندگان این مجموعه‌ها کوشیده‌اند که تصحیح و شرح دقیق‌تری از ابیات رودکی ارائه کنند. ازمیان‌رفتن دیوان رودکی و پراکنده‌شدن اشعار او در نسخه‌های گوناگون سبب شده است که گردآوری همۀ نسخه‌ها و فراهم‌آوردن متن‌هایی که اشعار رودکی در آنها دیده می‌شود، برای مصححان کار دشواری باشد. به‌تبع آن، تصحیح سروده‌های رودکی نیز برای رسیدن به متنی منقح و پیراسته با مشکلاتی روبه‌رو بوده است. گاهی مصححان باوجودِ نسخه‌ها ضبط نادرستی را به متن کتاب‌های خود برده‌اند، ضبطی که هیچ نسخه‌ای آن را پشتیبانی نمی‌کند. در این موارد مصحح یا از تصحیح نفیسی و نسخه‌بدل‌های او پیروی کرده یا به ضبط کهن و دشوار نسخه‌ها بی‌توجه بوده یا تحریف‌ها و تصحیف‌های کاتبان را درنظر نگرفته است. با توجه ‌به تکرار اشتباهاتی که در مجموعه‌های رودکی به چشم می‌خورد، این پرسش مطرح می‌شود که مصححان دیوان رودکی با بی‌توجهی به ضبط نسخه‌ها چه بیت‌هایی را به متن کتاب‌های خود برده‌اند؟ در مقالۀ حاضر کوشش شد با دقت در نسخه‌های خطّی، ازجمله نسخه‌های لغت فرس اسدی طوسی و نسخۀ تاریخ سیستان، پیشنهادهایی برای تصحیح برخی بیت‌های رودکی ارائه شود.

the correction of rudaki of samarkand’s verses

since saeed nafisi’s research, many corrections of rudaki’s poems (divan-e rudaki) are published, where the authors have sought to provide a more accurate correction and explanation. the disappearance of rudaki’s divan and the scattering of his poems in different versions have made the compilation of all versions and providing texts containing rudaki’s poems a challenging task for researchers. consequently, correcting rudaki’s verses to achieve a revised and refined text is difficult. sometimes, despite the existence of versions, researchers have incorrectly incorporated deviations into the text of their books which are not supported by any available version. in such cases, researchers have either followed nafisi’s corrections and his alternative versions or been indifferent to the old and challenging versions, by neglecting the distortions and alterations introduced by copyists. careful consideration of the aforementioned issues and considering the recurring mistakes in rudaki’s collections raises the question: which are verses of rudaki’s divan in the available books where the accuracy of versions is disregarded. in this study, an attempt is made to propose corrections for some of rudaki’s verses, supported by precision in manuscript versions, including the vocabulary versions of asadi tusi (lughat-e furs) and the historical version of sistan.