بررسی و تحلیل اثر پذیری شرح سروری از جواهرالاسرار و زواهرالانوار خوارزمی

مثنوی معنوی اثر جلال‌الدین محمد بلخی(رومی) از مهمترین آثار عرفانی ادبیات فارسی است که در مناطق مختلف، مخاطبان بسیاری داشته است. نیاز خوانندگان موجب شده است شرح‌های متعددی به زبان‌های گوناگون بر این اثر نوشته شود. معرفی و بررسی روش و محتوای شرح‌های مثنوی از موضوعات مهم تحقیق در حوزۀ مولوی‌پژوهی به ‌شمار می‌رود و بررسی اثرپذیری شرح‌ها از یکدیگر اهمیت و جایگاه این آثار را در جریان شرح‌نویسی نشان می‌دهد. شرح مصطفی بن شعبان سروری بر مثنوی، یکی از قدیمی‌ترین و مفصل‌ترین شرح‌های منثوری است که در آسیای صغیر به زبان فارسی نوشته شده ‌است. با توجه به قدمت و زبان شرح سروری، ضرورت دارد میزان اثرپذیری و اثرگذاری آن در جریان شرح‌نویسی بر مثنوی‌ معلوم شود. در این پژوهش، کوشش می‌شود ازطریق مقایسۀ شرح سروری با شرح جواهرالاسرار و زواهرالانوار اثر خوارزمی، میزان وام‌گیری آن از کهن‌ترین شرح فارسی بر مثنوی معلوم شود. نتایج بررسی و مقایسۀ دو شرح سروری و خوارزمی نشان می‌دهد شرح سروری در ساختار و محتوا از جواهرالاسرار اثر پذیرفته و بخش مهمی از شرح خوارزمی بدون اشاره به نام وی در شرح سروری درج شده‌ است، درحالی‌که سروری در دیباچۀ شرح خود مدعی است این اثر را از راه کشف از روح مولوی دریافته است.

analysis of the affectivity of soruri’s description from javaherolasrar and zavaherolanvar written by kharazmi

background: manavi written by jalaleddin mohammad balkhi (rumi) is one of the most prominent mystical works in persian literature. this book has been and is influential; consequently, the readers’ needs have been and are subject to many descriptions in different languages.purpose: assessing and analyzing the method and the content of descriptions of masnavi are considered the most important study subjects in searching the works of mowlavianalyzing the affectivity of the available descriptions would demonstrate the significance and stance of such works in the field of writing description. the description of mostafa ibn shaban soruri on the subject here is considered one the most complete and the oldest in asia minor in persian. regarding the antiquity and the description language of soruri, it is essential to specify the rate of its affectivity in the process of writing a description. the objective here is to find the extent of the oldest persian descriptions of masnavi by comparing soruri’s description with javaherolasrar and zavaherolanvar by kharazmi.results:the results of this comprehension indicate that the description of soruri has been affected by javaherolasrar in terms of structure and content. an important part of kharazmi’s description is included in soruri’s description without any reference, while soruri, in his foreword claimed that he perceived this work by discovering the spirit of mowlavi.keywords: soruri’s description, kharazmi, javaherolasrar and zavaherolanvar, method, contentintroductionthe remarkable interest of masnavi readers in comprehending it and the necessity to clarify its complexities initiated literary works like description, glossary, modification, translation, etc. in different contexts. the high volume of explanations of masnavi from the past to the present indicates the level of interest in this book, and the necessity of proving the deficiency and weakness of its explanations. one of the significant research issues in the field of masnavi studies is to recognize and analyze the procedure of writing descriptions. the comparison of masnavi’s descriptions in terms of method and content reveals the span of their overlap; next to assessments of advances, and shortcomings.the description of masnavi by moslehoddin mostafa ebn shaban soruri (1561) is identified as the oldest persian description including both the masnavi books.