معرفی نسخه‌های آمدنامه و صفوه ‌المصادر و تحلیل روش آموزش «دستور زبان فارسی» در آنها

دستورنویسی فارسی در شبه‌ قاره قدمتی چند صدساله دارد. نفوذ فرهنگ ایرانی و زبان فارسی در آنجا سبب شده است که بسیاری درپی آموزش و یادگیری این زبان بروند و درنتیجه آموزش زبان فارسی نیز شکلی جدی در آنجا بگیرد. آمدنامه‌ها و همچنین رساله‌ صفوه‌‌المصادر، ازجمله رسالاتی بوده‌اند که در شبه‌قاره‌ هند برای آموزش دستور زبان فارسی و به‌صورت خاص برای تصریف مصادر فارسی تالیف شده‌اند. در این تحقیق، ابتدا به سیری از نفوذ فرهنگ و زبان فارسی در هند و سنت آمدنامه‌نویسی در شبه‌قاره اشاره می‌شود؛ سپس به معرفی نسخه‌های خطی و چاپ سنگی این رساله‌ها پرداخته خواهد شد. توضیح هر اثر و تصحیح بخش‌های منتخب رسالات که دربردارنده‌ مسائل مهمی از شیوه‌ تصریف و روش‌های دسته‌بندی مصادر است، گام‌های بعدی این پژوهش است. در ادامه با مقایسه‌ سه رساله‌ آمدنامه و رساله‌ صفوه‌‌المصادر با هم، شباهت‌ها و تفاوت‌های این رسالات با یکدیگر بررسی می‌شود. در روش تصریف رسالات تفاوتی با هم دیده نمی‌شود؛ اما جامعیت آمدنامه‌ حیات‌علی هندی و صفوه‌‌المصادر نشان می‌دهد که این دو رساله به‌صورت منسجم‌تر و مطابق با روش علمی نگارش یافته‌اند و دو رساله‌ آمدنامه‌ دیگر به‌صورت سطحی و احتمالاً برای سطوح پایین‌ترِ آموزش دستور زبان فارسی تالیف شده‌اند؛ نیز شباهت کلی روش این آمدنامه‌ها و صیغه‌های تصریف‌شده‌ مشترک در آنها نشان می‌دهد که شاید در یک بازه‌ زمانی مشترک و با منابع مشترکی تالیف شده باشند. مقایسه‌ این رساله‌ها با دستورهای فارسی جامعی که در هند و چین در سال‌های بعدی نوشته شده است، این فرض را ثابت می‌کند که آمدنامه‌ها در تصریف مصادر فارسی اصول علمی را رعایت کرده‌اند و ممکن است منبع دستورهای بعدی در شبه‌ قاره بوده باشند.

introduction to the amadname and safwat al-masader versions with analysis of the persian grammar teaching method

persian grammar has a long history in the indian subcontinent. the influence of iranian culture and the persian language in the indian subcontinent has led many people to seek education by learning this language, thus, the development of persian language education. amadnames and safwat al-masader are among the works written in the subcontinent of india for teaching persian grammar, specifically in the direction of source derivation in persian. in this study, first, a brief overview of the influence of culture and the persian language in india and the tradition of amadname writing is presented, next, the introduction of handwritten and lithographic versions of these works, the explanation of each, and the correction of selected sections containing important aspects of source derivation and classification methods are assessed, and then the methods of these works are compared to reveal their differences and similarities. a comparison is made between the methods of these works and two important historical works in persian grammar, namely, jam'e al-fawaid and dastur-e sokhan, and their similarities and differences are highlighted. in general, this study critically evaluates the scientific reasons, characteristics, and drawbacks of these works.