معرفی نسخه‌ خطّی مثنوی ثاقب، منظومه‌ای ناشناخته منسوب ‌به ثاقب اصفهانی

در گنجینه‌ نسخ خطّی فارسی، منظومه‌های حماسی و دینی بسیاری با موضوعات سیره، مناقب و مغازی پیامبر(ص) و حضرت علی(ع) بر جای مانده است. مثنوی ثاقب (حمله‌ حیدری)، منسوب‌به محمدحسین ثاقب اصفهانی (م. 1258ه‌. ق.)، منظومه‌ای حماسی و دینی در بحر متقارب مثمن محذوف است که نسخه‌ منحصر‌به‌فرد آن با شماره‌ 15752 در کتابخانه‌ ملی ایران نگه‌داری می‌شود. نسخه‌ خطّی این منظومه‌ ناشناخته، در سال 1255ه‌. ق. به کتابت درآمده است؛ اما به‌دلیل از بین رفتن برگه‌های نخستین و دیباچه‌ آن، نام سراینده، عنوان منظومه، تاریخ و سبب نظم آن به‌طور دقیق مشخص نیست. پژوهش حاضر، ضمن معرفی این نسخه‌ خطّی، در‌پی پاسخ‌گویی به این پرسش است که مثنوی ثاقب از نظر ادبی، بلاغی و واژه‌شناسی چه اهمیتی دارد و چگونه انتساب آن به سراینده اثبات می‌شود. تصحیح و بررسی این دست‌نویس نشان می‌دهد مثنوی ثاقب از منظومه‌های دینی مهم و باارزش است که افزون‌بر ارزش دینی و مذهبی به‌دلیل اشراف سراینده‌ آن بر متون کهن ادب فارسی از نظر ادبی، زبانی و اشتمال بر نوادر لغات و واژگان کهن متون فارسی در‌خور توجه است. همچنین با استناد به متن نسخه و تذکره‌های آن دوره و نیز انطباق سبک منظومه با دیوان اشعارِ شاعر، فرضیه‌ انتساب منظومه به ثاقب اصفهانی قوّت می‌یابد. این پژوهش براساس روش کتابخانه‌ای و سندپژوهی، نسخه‌ خطّی مثنوی ثاقب و اثبات انتساب آن به سراینده را بررسی ‌می‌کند.

introduction of saqib’s masnavi manuscript an unknown epopee attributed to saqib isfahani

in the treasure of persian manuscripts, there exist many epic and religious verses on the subject of the biography, beneficences, and battles of the prophet mohammad (pbuh) and imam ali (as). saqib's masnavi (hamleyeh heydari) attributed to mohammad hossein saqib isfahani, is an epic and religious epopee, a unique copy of which is kept in the national library of iran labeled 15752. the manuscript of this unknown epopee was composed in 1255 ah; but, due to the loss of the first pages and its preface, the name of the composer, the title of the poem, the date, and the reason for its composition is not known. while introducing this manuscript, it is sought to answer the two research questions: what is the significance of saqib's masnavi in literature, rhetoric, and terminology? and how can its attribution to the composer be proven? the edition and assessment of this manuscript reveal that saqib's masnavi is one of the most significant and precious religious poems, which, next to its religious worth, deserves attention in terms of literature, language, and the inclusion of rare ancient words of persian texts.