بررسی دلالت‌ های ضمنی در مثنوی با توجه به تناسب واژگان

دلالت ضمنی یکی از رویکردهای نشانه ‌شناسی است که با معناهای پنهان و ژرف‌ساخت متون به‌ مثابه‌ کلیت‌های نظام ‌مند سروُکار دارد و درپی آن است تا با تکیه بر بافت کاربردی واژه و ویژگی‌های مخاطب، از ظاهر نظام‌های نشانه‌ای عبور کند و به لایه‌های زیرین متن دست یابد. مثنوی به‌دلیل ساختار تاویل‌پذیر و تودرتو، قابلیت بررسی از این دیدگاه را دارد و با واکاوی دلالت‌های ضمنیِ آن می‌توان به انسجام و وحدت اندام‌وار و نیز مفاهیم پنهان بسیاری پی برد. هدف این پژوهش، تبیین چگونگی دلالت‌های ضمنیِ برآمده از تناسب الفاظ در مثنوی است؛ ازاین‌رو در پژوهش حاضر با روش تحلیل محتوا از دیدگاه نشانه‌شناسی گفتمانی، برخی از دلالت‌های ضمنی مثنوی از دو منظر بررسی و تحلیل می‌شود. یافته‌های پژوهش بیانگر آن است که دلالت ضمنیِ برآمده از تناسب الفاظ در مثنوی به دو شکل دیده می‌شود: در شکل اول، باهم‌آیی و تناسبِ واژگان برجسته‌ یک رویداد یا داستان دینی و تاریخی مشهور در محور هم‌نشینیِ بیت، تداعی‌کننده‌ آن رویداد برای مخاطب و القاکننده‌ معنای ضمنی دیگری است که با ظاهر بیت و زمینه‌ اصلی بحث در محور عمودی شعر نیز هماهنگی دارد. در شکل دوم، شاعر، واژگان و فرازهای برجسته از داستانی مشهور و مرتبط را با کلام خود می‌آمیزد؛ ولی این نشانه‌های زبانی، معنای ثانویّه‌ای به بیت نمی‌بخشد؛ بلکه حضور آن واژگان در تعدادی از ابیات متوالی، مخاطب را به دلالت ضمنیِ موجود در کلیّت ابیات رهنمون می‌‌کند.

investigating connotations (implicit meanings) in masnavi with respect to the appropriateness of the words

the connotation (implicit meaning) is one of the approaches of semiotics that deals with the hidden and deep meanings of texts as systematic wholes and seeks to overcome the appearance of sign systems and reach the underlying layers of the text by relying on the context of the word and the characteristics of the audience. due to its interpretable and nested structure, masnavi is apt to be analyzed from this point of view. through analyzing its implicit meanings, one can understand its cohesiveness and unity, as well as many hidden concepts. this study aims to explain how the implied meanings arise from the appropriateness of words in masnavi. therefore, in this study, some of the implicit meanings of masnavi were investigated and analyzed from two perspectives. the findings of the study indicate that the connotations arising from the appropriateness of the words in masnavi can be seen in two ways: firstly, the combination and appropriateness of prominent words of a famous religious and historical event or story in the axis of the verse is reminiscent of that event for the audience and induces another implicit meaning that is also in harmony with the appearance of the verse and the main topic of discussion in the vertical axis of the poem. secondly, from a famous and related story with his own words, these linguistic signs do not give a secondary meaning to the verse; rather, the presence of those words in several consecutive verses guides the audience to the implicit meaning in all the verses.