حرفی از هزار «آن» شعر حافظ (کاربردشناسی و معنی ‌شناسیِ واژه «آن» در شعر حافظ)

بی ‌گمان حافظ شیرازی از بلند آوازه‌ترین شاعران زبان فارسی است؛ اما هنوز همة راز و رمزها و علل و عوامل این شهرت و مقبولیّت، با وجود پژوهش‌های شایسته و فراوان، کشف و بیان نشده است و همچنان پژوهشگرانِ حوزه‌های مختلف ادبیات و عرفان، به‌ویژه با روش‌ها و رویکردهای جدید نقد ادبی و سبک‌شناسی در این راه می‌کوشند. در این مقاله، با شیوه‌ای توصیفی تحلیلی یکی از خلاقیت‌ها و ظرایف زبانی و معنایی شعر حافظ بررسی می‌شود و ابعاد و نکته‌های ناگفته‌ای از آن کشف و بازنمایی خواهد شد. نگارنده در این پژوهش می‌کوشد تعبیر و اصطلاح «آن» را در شعر حافظ کاربردشناسی و منظورشناسی کند و با دو رویکرد صورتگرایی و تاویلی، رفتارها، خلاقیت‌ها و مقاصد شاعر را از کاربرد «آن» بررسی کند. نگارنده ضمن اشاره به کاربردهای «آن» در دستور زبان (ضمیر و صفت اشاره)، بیشتر به مفاهیم اصطلاحی و عرفانی «آن» در زبان عارفان و به‌ویژه غزلیات حافظ توجه دارد و به‌طور خلاصه و در حد توان تبیین می‌کند که چگونه واژة نشان‌دار «آن» در شعر حافظ می‌تواند معانی و کارکردهای مختلف هنری و زیباشناختی‌ای داشته باشد که پیشتر بیان نشده است. از نتایج عمدة این پژوهش آن است که واژة «آن» در شعر حافظ به اغراض مختلفی به کار رفته و با هنر ایهام و ابهام، توسع معنایی یافته است؛ درواقع از این راه، ایجاز و انسجام شعر افزایش یافته و به تفخیم و تعظیم معانی کمک شده است.

analysis of hafez’s thousand an poems:pragmatics and semantics of the word it in hafez’s poetry

undoubtedly, hafez shirazi is one of the most famous poets of the persian language. despite the many worthy studies, still, some secrets and the causes and factors of this fame and popularity have not been discovered and explained. in the present study, one of the creative linguistic and semantic subtleties of hafez's poetry has been examined using a descriptive-analytical method, and its dimensions and unsaid aspects have been discovered and represented. in this research, the author tries to interpret the word an (it) in hafez's poetry and investigates the intentions of the poet for the use of it with the two approaches of formalism and interpretation. while referring to the uses of it in grammar (pronoun and adjective), the author, to the best of his knowledge, paid more attention to the idiomatic and mystical concepts of it in the language of mystics and especially hafez's sonnets. the marked word it in hafez's poetry can have different artistic and aesthetic meanings and functions that have not been studied before. one of the main results of the study is that the word it is used for different purposes in hafez's poetry, and its meaning has been developed with the art of ambiguity and equivocation. in this way, the brevity and coherence of the poem have increased, and the meanings have been honored and magnified.