واژگان و فرهنگ هندی در سروده‌های فارسی مخلص لاهوری

رای رایان آنندرام لاهوری (1107‑1164 ق.) متخلّص به «مخلص»، از شاعران و نویسندگان زبردست هندوی هند در سدۀ دوازدهم است که زبان پارسی را پاس می‌داشته است. از او به‌جز دیوان اشعار، نوشته‌های مفید و مهمی در زمینه‌های گوناگون فرهنگ‌نویسی، تذکره‌نویسی، وقایع‌نویسی، خاطره‌نویسی، سفرنامه‌نویسی و... برجای مانده است. دیوان مخلص، مجموعۀ اشعار فارسی و ریختۀ اوست که دست‌نوشت‌هایی از آن در کتابخانۀ رضا (رامپور، هند)، کتابخانۀ مولانا آزاد (علیگر، هند) و کتابخانة موزۀ بریتانیا (لندن) نگهداری می‌شود و نگارندگان آن را تصحیح کرده و تعلیقاتی بر آن نگاشته‌اند. از جلوه‌های کم‌وبیش برجستۀ سروده‌های او عبارت است از: کاربرد برخی واژگان هندی که در سروده‌های دیگران کمتر دیده می‌شود؛ کاربرد برخی واژگان فارسی و عربی با معنایی به‌جز آنچه در فارسی ایرانی شناخته و رایج است؛ بازتاب برخی از آداب و رسوم هندی. در این پژوهش کوشش شده ست تا به‌شیوۀ استقرایی، بازتاب اینگونه واژه‌ها و آیین‌ها در سروده‌های مخلص لاهوری، بررسی و گزارش شود و به این پرسش پاسخ داده شود که زبان و فرهنگ هندی تا چه اندازه در سروده‌های فارسی این شاعر هندوی هندی‌زبان پارسی‌گوی، بازتاب داشته است. این پژوهش در زمینة فرهنگ‌نویسی و فرهنگ ‌پژوهشی و واژه‌ شناسی در زبان و ادب هندی و فارسی کاربرد دارد.

vocabulary and indian culture in the persian poems of mukhlis lahori

rai rayan anand ram lahori (1107-1164 a.h.), known as ‘mukhlis’, is one of india's great hindu poets and writers. apart from diwan poems, his important writings in various fields of lexicography, biography writing, chronicle writing, memoir writing, and travelogue writing have been left by him. mukhlis’ diwan is a collection of his persian poems and rekhta, manuscripts of which are kept in reza library (rampur, india), moulana azad library (aligarh, india), and british museum library (london), and the authors have corrected it and added notes on it. in his diwan, there is the use of some indian words that are less common in other people's poems, as well as the use of some persian and arabic words with a meaning other than what is common in iranian persian, and the reflection of some indian customs. in the present study, an attempt has been made to investigate and report the reflection of such words and rituals in the mukhlis’ poems and to answer the question of how much india and the indian culture is reflected in the persian poems of this persian-speaking indian hindu poet. this research is applied in the direction of lexicography, cultural research, and lexicology in the indian and persian languages and literature.