معرفی و سبک‌شناسی نسخۀ خطی ترجمۀ تاریخ آل‌عثمان

تاریخ آل‌عثمان جزو متون تاریخی دورۀ عثمانی است که در یک مقدمه و دوازده مقاله در شرح احوال سلسلۀ عثمانی به نگارش درآمده است. این اثر شرح وقایع و اتفاقات دولت عثمانی از مبدا پیدایش تا زمان راغب پاشا و خلاصۀ اتفاق‌هایی است که بعد از سال 1188 قمری به وقوع پیوسته است. این اثر افزون‌بر ارزش تاریخی، آگاهی‌های گران‌سنگی دربارة اوضاع اجتماعی مردم، رفتار و عملکرد حاکمان عثمانی، دگرگونی‌های فرهنگی و شیوة تفکر و نگرش مردم عصر به مخاطب ارائه می‌دهد. نویسندۀ اثر، احمد جودت پاشا، متولد 1823 میلادی در بلغارستان است که در دولت عثمانی شخصی بسیار مشهور و متنفذ بوده است. مترجم نیز فردی به نام محمدحسین خویی است که به اظهار خودش، به دستور ناصرالدین شاه در سال 1274 قمری به ترجمۀ این اثر همت گماشته است. نثر این اثر به‌جز مقدمه که نثری مصنوع و متکلف دارد، به زبان محاوره است و جزو متون گمنام دورۀ قاجار به شمار می‌رود. از این کتاب دو نسخۀ خطی در دست است که هر دو به قرن سیزدهم تعلق دارد. نسخۀ اول کامل و نسخۀ دوم ناقص و ناتمام است. به‌سبب اهمیتی که زبان محاوره‌ای قاجار در تغییر و تحولات فارسی امروزی دارد، بر آن شدیم تا به معرفی جایگاه مولف و مترجم و سبک ترجمة آن بپردازیم تا ارزش این نسخۀ گمنام که افزون‌بر ارزش زبانی، ارزش تاریخی نیز دارد آشکار شود. بر این اساس، به تناسب موضوع، به شرح حال نویسنده و مترجم، موضوع کتاب، ساختار مطالب کتاب، نسخه‌های موجود از آن، رسم‌الخط و سبک این اثر پرداخته می‌شود.

Investigating the Stylistics of the Manuscript ‘Translation of the History of Al-Uthman’

AbstractThe History of AlUthman perfectly illustrates the events and happenings of the Ottoman government from the beginning of its emergence to the time of Ragheb Pasha. It also includes the events taking place after 1744. Besides its historical value, this work provides the audience with valuable knowledge about the social situation of the people, the behavior, and actions of the Ottoman rulers, cultural changes, and the way of thinking and the viewpoint of people during that era. The author of this work, Ahmad Judet Pasha, was born in 1823 in Bulgaria and was a very prominent and influential person in the Ottoman government. The translator is Mohammad Hossein Khoei and as said by his own words, he tried to translate this work by the order of Naser alDin Shah in 1900. The prose of this work, excluding the introduction, which is an artificial one, is in colloquial language and is one of the anonymous texts of the Qajar era. There are two manuscripts of this book, both of them date back to the thirteenth century. However, the first version is complete and the second version is incomplete. Due to the importance of the Qajar colloquial language in the changes and developments of modern Persian, the present study aims to investigate the position of the author and translator and its translation style so as to elucidate the worth of this anonymous historical version alongside its linguistic significance.IntroductionThe identity of any nation relies on the history of that nation, and history is always extracted from the literary texts and manuscripts belonging to that nation’s past. These literary and historical texts need special amendment and revision as a result of the passage of time and the countless alterations in them. The present study aims to answer the question of: What is the effect of translating the History of AlUthman and what are its stylistic features? Moreover, it pursues to completely present this manuscript to its audience, particularly those