مقایسه‌ شگردهای موسیقی‌ساز شعر در دو داستان «رستم و سهراب» و «بیژن و منیژه» از شاهنامه‌ فردوسی

موسیقی یکی از شاخصه‌های ادبی‌بودن و عوامل تاثیرگذاری اثر ادبی بر مخاطب است. موسیقی را می‌توان از عوامل متمایزکننده‌ گونه‌های (ژانرهای) گوناگون ادبی نیز دانست. کیفیت کاربست شگردهای خلق موسیقی در شعر بنابر مهارت و ذوق و خلاقیّت شاعر، محتوای اثر ادبی، بافت متنی زبانی و غیره متغیر است. در این پژوهش با بررسی و مقایسه‌ داستان غنایی بیژن و منیژه و داستان حماسی رستم و سهراب از شاهنامه‌ فردوسی نشان داده می‌شود که موسیقی شعر در این دو روایت تفاوت‌های توجه‌برانگیزی دارد. برای نمایش‌ تفاوت‌های کمّی و کیفی در کاربست تمهیدات موسیقی‌ساز در شاهنامه، آنها در ذیل سه دسته‌ عمده‌ موسیقی بیرونی، کناری، درونی و معنوی مشخص شدند. سپس برخی از شیوه‌های فردوسی برای ایجاد موسیقی شعر استخراج و معرفی شد که در منابع موجود بدان‌ها کمتر پرداخته شده و یا اصلاً دیده نشده است. در ادامه با در نظر گرفتن میزان مهارت سراینده در کاربرد شگردهای ایجاد موسیقی، این نتیجه‌ نسبی به دست آمد که موسیقی شعر در داستان حماسی رستم و سهراب در مقایسه با داستان غنایی بیژن و منیژه، بنابر دلایلی، تنوع و خلّاقیت و قوام بیشتری دارد.

Comparison between rostam o sohrab and bijan o manije according to music of poetry.

Music is one of the characteristics of literariness and a factor for literary work which influence the audience. Music can also be considered as a factor of distinguishing the various literary genres. The quality of applying the musicmaking techniques in poetry varies according to the skill, taste and creativity of the poet, the content of the literary work, the textuallinguistic context and other and etc. In this article, by examining and comparing the two lyrical stories of Bijan and Manijeh, and the epic of Rostam and Sohrab from Ferdowsi’s Shahnameh, we showed that the music of poetry in these two narratives are significantly different. In other words, Ferdowsi uses different methods to create music in these two stories, and this difference does not occur by chance or without reason and logic. In order to show the quantitative and qualitative differences in the applying of musicmaking techniques, we identified them in three main categories of external, lateral, internal and semantic. In this section, we have extracted and introduced some of Ferdowsi’s methods for creating poetic music, which have been less or not considered in the books which are dedicated to this subject. Then, considering the skill of the poet in using the techniques of creating music, we came to the conclusion that the music of poetry in the epic story of Rostam and Sohrab in comparison with the lyrical story of Bijan and Manijeh has more diversity, creativity And consistency because of some reasons.