گلشن زرنگار و شهرهای پرنده؛ تحلیلی بر یک بیت از داستان رفتن کیکاووس به مازندران

گلشن زرنگار پدیده‌ای در شاهنامۀ فردوسی است که نخست‌بار در سرآغاز داستان رفتن کیکاووس به مازندران به میان می‌آید. گلزار معنی معمول گلشن است؛ اما در شاهنامه معنی غالب این واژه را باید سرا (خانۀ بزرگ و کاخ) و تخت دانست. شارحان شاهنامۀ فردوسی هنگام رویارویی با گلشن زرنگار و بیت بحث‌شده در این مقاله، از آن گذشته‌اند و یا با دیدگاه صرف لغوی، گاهی گلشن را به‌نادرست معادل باغ و گاهی به‌درستی معادل سرا دانسته‌اند؛ حال‌آنکه گلشن زرنگار ماهیتی اساطیری دارد و تحلیل محتوای آن، فراتر از جایگزینی مترادف‌های لغت‌نامه‌ای است. نویسنده در این مقاله با توصیف و تحلیل روایت‌های اساطیری ایرانیان نشان می‌دهد که گلشن زرنگار مطلقاً باغ زرّین نیست و تنها و به‌سادگی، سرای زرّین هم نیست؛ بلکه مجموعۀ هفت سرا یا شهری بوده است که کیکاووس بر بالای البرز و بر کران مازندران برآورد و هر سرا/ شهر از فلزی بود. این هفت شهر از مجموعۀ شهرهای پرندۀ پادشاهان ایران بوده‌ است. انگارۀ شهرهای پرنده با انگارۀ اساطیری تخت‌های پرنده درآمیخته و در شاهنامه نیز گلشن زرنگار میان سرا و شهر و تخت در تردید و تردّد است. تخت‌های پرنده جهان‌هایی اصغر بودند که بر الگوی جهان اکبر ساخته ‌می‌شدند. دیوان این تخت‌ها و شهرهای پرنده را بر دوش می‌گرفتند و در آسمان می‌پریدند. این پدیده در تاویل انتزاعی، تمثیل عروج نفس و سوارشدن پادشاه پارسای ایرانی بر دیو نفس است. در تاویل عینی نیز خاطره‌ای از تخت‌های بزرگ شاهان ایران باستان است که پادشاهان بیگانه یا نمایندگانشان بر دوش می‌گرفتند و نمونه‌هایی از آنها در نقش‌های مقابر پادشاهان هخامنشی دیده می‌شود.

Golshane Zarnegar and flying cities; an analysis on a distich in the story of Kaykavoos going to Mazandaran

Golshane Zarnegar is a phenomenon in Ferdowsi’s Shahnameh which has been used for the first time in the story of Kaykavoos going to Mazandaran. Though the usual meaning of golshan is rose garden, it’s main meaning in Shahnameh is great house and throne. In addition, golshane Zarnegar is a phenomenon which cover more meaning than golshan alone. In this article, we discuss that golshane Zarengar has a mythological identity and a broader meaning than a rose garden or house. it is one of the Seven cities which were built over Alborz mountain, facing to Mazandaran. Seven castles cities were built of seven different metals, according to ancient Seven metals. This Seven castlescities is one of Flying city collections in the ancient Iranian mythe. Flying cities concept is correlated to other mythical conceptions; flying thrones. These thrones were built as castle and city and in their scales. Flying cities and thrones of Persian kings were carried by demons to heaven. In abstract interpretation,This phenomenon is the allegory for the ascension of Persian kings soul and the theirs getting on the demon of soul and in objective explanation, they are the remembrance of ancient Persian kings great thrones which were carried by Alien kings or their representatives are seen on the tombs of Achaemenid kings.