خوانش تحلیلی نفثه‌المصدور بر مبنای تاریخ‌گرایی نو

نفثه‌المصدور از مهم‌ترین کتاب‌های تاریخ ادبیات ایران است که مرز بین تاریخ و ادبیات را به هم نزدیک کرده است. نزدیکی تاریخ و ادبیات یکی از پایه‌های اساسی تاریخ‌گرایی نو به شمار می‌رود. در این رویکرد، تاریخ، به‌منزله متن روایی، تفسیرها و تاویل‌های نهفته‌ای دارد که کمک می‌کند متن در محدوده انسداد و فروبستگی قطعیت برساخته نماند. شیوه زیدری نسوی در نگارش رنجنامه نفثه‌المصدور گفت‌وگویی بین کلیت متن و خرده‌روایت‌هایی است که به‌سبب غلبه گفتمانی قدرت و ساخت‌های فکری، به حاشیه رانده شده یا پوشیده مانده است. زیدری به‌سبب تربیت در فضای فکری اشعری و دستگاه دیوانی خوارزمشاهیان، برخی وجوه خرده‌روایت‌های تاریخی را در کتاب خود ذکر نکرده یا آنها را به حاشیه رانده است. این خرده‌روایت‌ها از خلال حذف‌ها، گزینش‌ها، دوگانه‌گویی، پوشیده‌گویی و لاپوشانی به شیوه تفسیر انتقادی تاریخ‌گرایی‌ نو بررسی شده است. یافته‌ها نشان می‌دهد متن یادشده به‌شکلی پیچیده با شرایط اجتماعی و مادی دورانِ پیدایی خود ارتباط دارد. زیدری با بیان هرج و مرج پدیدآمده در دستگاه سلطان در رویارویی برخی اطرافیان بیان می‌دارد که حاکمان خُرد نواحی به دنبال برساخت قدرت و سرانجام جدال به شیوه‌های سرکوبگرانه و مسامحه‌آمیز برای «اراده معطوف» به حقیقت خودند. در چنین شرایطی تنازع برای بقا از صدر حاکمیت تا مردم عادی با خیانت، «جانی به نانی» و «نفسی به فلسی» فروختن رواج می‌یابد.

Analytical Reading of Nafthat olMasdur based on New Historicism

Nafthat olMasdur is one of the most important books in the history of Iranian literature that brings together the borders between history and literature. The affinity of history and literature is one of the basic foundations of new historicism. In this approach, history as a narrative text has interpretations that help to keep the text intact in the context of the blockade and the cessation of certainty. Zaidari Nasavi’s method in the writing of Nafthat olMasdur is a dialogue between the whole of the text and the narratives that have been marginalized or obscured due to the overcoming of the power discourse and intellectual constructs. Zaidari did not mention or exclude some of the aspects of historical narratives in his book because of his education in the Ash’arite intellectual space and the court of Khwarazmian dynasty. These narratives have been investigated through the ways of critique of historicism via deletions, selections, duplications, implication, and coverings. The findings indicate that the mentioned text is related, in a complex way, to the social and material conditions of its age. In an expression of the chaos in the Sultan’s system, Zaidari states in the face of some of the surrounding people that the subrulers of the regions are seeking to build power and ultimately the controversy in an oppressive and neglected way for their ‘will to the truth’. In such a situation, the struggle for survival from the top of the sovereignty to ordinary people prevails with betrayal, ‘Life to bread’ and ‘Feast to Fleece’.