خواننده نهفته؛ معیاری برای انتخاب متن در بازنویسی (بررسی خواننده نهفته در کلیله‌ودمنه براساس نظریه ایدن چمبرز)

در میان آثار کهن ادب فارسی، کلیله‌ودمنه یکی از متن‌هایی است که توجه بسیاری از بازنویسان را برانگیخته و حکایت‌های فراوانی از آن بازنویسی شده است. برای یافتن دلیل این توجه و پی‌بردن به اینکه آیا این اثر برای کودکان مناسب است، می‌توان از نظریه خواننده نهفته بهره برد. شناسایی خواننده نهفته در متنی کهن، یکی از معیارهای بررسی ظرفیت بازنویسی آن متن است و بازنویسان را برای انتخاب متن مناسب کودکان یاری می‌کند. در این مقاله،خواننده نهفته در کلیله‌ودمنه با استفاده از دیدگاه چمبرز شناسایی و تحلیل شده است. نگاهی فراگیر به موضوع خواننده نهفته با تکیه بر چگونگی ارتباط عناصر چهارگانه نشان می‌دهد سه عنصر سبک و زاویه دید و طرفداری در کلیله‌ودمنه، برجسته‌تر و در مقایسه با شکاف‌های گویا کامل‌تر است. پیرنگ ساده و خطی با توالی زمانی،‌ جنبه‌های فانتزی‌گونه و شیوه ترکیبی روایت از ویژگی‌های سبکی مناسب این اثر برای بازنویسی است. نقش تعیین‌کننده گفت‌وگو با کاستن از غلبه صدای راوی، زاویه دید را برای خواننده کودک مناسب می‌کند. طرفداری از کودک در کلیله‌ودمنه با تکیه بر سهمی که در فرایند خوانش به او تعلق می‌یابد، با وجود شخصیت‌های حیوانی و شکاف‌های گویا و پایان خوش صورت می‌گیرد. شکاف‌های گویا و جاهای خالی نیز به‌گونه‌ای است که مخاطب امروزی هم با آن وارد تعامل می‌شود. در یک باهم‌نگری، هدف نگارش این متن این نبوده است که کودکان آن را بخوانند؛ اما توانمندی‌هایی در آن است که گویی مخاطبان پنهان آن دوگانه است: از یک‌سو بزرگ‌سالان در جایگاه مخاطبان اصلی و ازسوی دیگر کودکان در جایگاه مخاطبانی پنهان‌تر. با شناسایی ظرفیت‌های این متن برای کودکان، بهتر می‌توان به نویسندگان برای بازنویسی آن کمک کرد. میزان و چگونگی حضور عناصر چهارگانه خواننده نهفته در کلیله‌ودمنه به یک اندازه نیست و در مقایسه با داستان‌های معاصر کودک متفاوت است؛ اما نشانه‌هایی از توجه نویسنده به ذوق و درک و نیازهای مخاطب کم‌سال نیز در آن وجود دارد.

Implied Reader, a criterion for choosing texts for rewriting ( a study of the implied reader in Kalīla wa Dimnaon Aidan Chambers’s Theory) )

In the corpus of Persian Classical literature, Kalīla wa Dimna is one of the texts which have drawn a vast amount of interest on rewriters’ side and many of its tales have been rewritten. The reason for this appeal, as well as an answer to the question whether or not this text is a proper fit for children can be sought with resort to the theory of ‘implied reader’. Recognizing the implied reader of a classical text can serve as a criterion for rewriting that text and aid rewriters to pick the proper text to rewrite for children. This article figures out the implied reader in Kalīla wa Dimna using Aidan Chambers’s theory along with an analyticaldescriptive method. A comprehensive look at the implied reader in Kalīla wa Dimna with an emphasis on the relationship between the four elements of this theory proves that the three elements of ‘style’, (with regard to new questions posed about it), ‘partiality’ (considering the absence of the child character) and ‘point of view’ (with an emphasis on the decisive role of ‘dialogue’) in Kalīla wa Dimna are more salient and more fulfilled compared to ‘empty space’. An allencompassing view could tell that although the amount and the quality of the presence of the four elements of the implied reader are not equal and similar, but differ from modern children’s fictions, still there are signs of the writer’s attention to the taste, comprehension, and needs of the lowaged reader that provide the text with qualifications for being rewritten. Mindful of the elements that show the implied reader of a text is a child, they can maintain and enhance these elements to make their rewritings more successful. Keywords: Implied Reader; Kalīla wa Dimna; Rewriting; Aidan Chambers