بررسی چندمعنایی فعل‌های «ایستادن» و «نشستن» در تاریخ بلعمی و مقایسۀ آن با شواهدی از فارسی میانه و فارسی معاصر

این تحقیق، پژوهشی معنی‌شناختی  تاریخی است که دو فعل سادۀ «ایستادن» و «نشستن» را در تاریخ بلعمی ازنظر معنایی بررسی کرده است. برای دستیابی به نتیجه‌ای جامع‌تر و کامل‌تر، نتایج این بررسی با معانی مختلف این دو فعل در متون فارسی میانه و شواهدی از فارسی معاصر مقایسه شده است. نتیجۀ پژوهش نشان می‌دهد که از دو مولفۀ اصلی فعل «ایستادن» یعنی «+سرپابودن» و «+سکون» که برآمده از مفهوم ریشۀ ایرانی باستان این فعل است مولفۀ «+سکون» چه به‌صورت عینی و فیزیکی و چه به‌صورت انتزاعی و ذهنی در بیشتر ابعاد معنایی این فعل مشترک است. همچنین بررسی «ایستادن» ازنظر کاهش و گسترش معنایی در یک نگاه کلی و تنها برپایۀ تعداد معانی فعل‌ها بیانگر این است که «ایستادن» در تاریخ بلعمی نسبت‌به دورۀ میانه گسترش معنایی و در دورۀ معاصر نسبت‌به تاریخ بلعمی کاهش معنایی داشته است. بررسی فعل «نشستن» از دیدگاه مولفه‌های معنایی نشان‌دهندۀ این است که دو مولفۀ «+جهت پایین» و «+سکون» که برگرفته از معنای ریشۀ ایرانی باستان این فعل است چه به‌صورت عینی و فیزیکی و چه به‌صورت انتزاعی یا ذهنی در بیشتر معانی این فعل دیده می‌شود. همچنین مقایسۀ معنایی فعل «نشستن» در دوره‌های مختلف بیانگر آن است که این فعل در هر دوره نسبت‌به دورۀ پیشین خود گسترش معنایی داشته است. درمجموع با توجه به مولفه‌های معنایی مشترک میان معانی مختلفِ هریک از این دو فعل، می‌توان «ایستادن» و «نشستن» را فعل‌هایی چندمعنا خواند.

The Polysemous Study of ‘Standing’ and ‘Sitting’ in Tarikhi Bal'ami (Comparing it with Evidence from Middle and Contemporary Persian)

The present study is a historicsemantic research that seeks to overview the meaning of two verbs of ‘standing’ and ‘sitting’ in Tarikhi Bal'ami (A book by Bal'ami about the History of the Prophets and Kings). To achieve a comprehensive conclusion, the results of this study were compared with various meanings of these two verbs in the texts of middle Persian from one hand and the contemporary Persian on the other hand. The results showed that from two main components of ‘standing’ (be upright and immovable) that are derived from the Iranian Ancient root of this verb, the second one (immovability) is common in most of its semantic aspect whether in concrete or abstract forms. Also, the verb ‘standing’ in Tarikhi Bal'ami has undergone semantic extension compared to the middle period while this verb faced semantic reduction in contemporary period compared to Tarikhi Bal'ami. From semantic component approach, the verb ‘sitting’ showed that two of its components (stay downward and immovable) that are derived from the Iranian Ancient root of this verb can be seen in most of its meaning whether in concrete or abstract forms. The comparison of the verb ‘sitting’ in different periods showed that this verb undergone extension in each period than the previous ones. Due to the common semantic components that exist in various meaning of each of these two verbs, sitting and standing can be called Polysemy.