اعتدال بهاری در مخزن‌الاسرار (توضیح مصراعی از معراج نامه)

زبان متفاوت نظامی در مخزن‌الاسرار گاهی به دشواری و پیچیدگی سخن او می‌‌انجامد. به همین سبب از دیرباز شرح‌نویسی بر مخزن‌الاسرار رواج داشته است؛ اما متاسفانه بسیاری از این شرح‌ها گره‌گشا نیست؛ زیرا شرح‌کنندگان به زبان استعاری نظامی توجه ‌نداشتند و یا حتی با این زبان آشنا نبودند؛ همچنین از آثار دیگر نظامی و آثار مشابه هم‌عصران یا شاعران گذشته در شرح متن استفاده نکرده‌اند. اعتدال بهاری یکی از موضوعاتی است که شرح‌کنندگان به آن بی‌توجه بودند و نکته اساسی و ظریف آن را درنیافتند. نظامی این موضوع را در میان سخن‌گفتن از معراج پیامبر بیان کرده است. نگارنده در این مقاله با روش توصیفی تحلیلی، نظر شرح‌کنندگان مخزن‌الاسرار را درباره مصراع اول بیت زیر نقد و بررسی می‌کند:شب شده روز اینت بهاری شگرفگل شده سرو اینت سواری شگرف همچنین با بیان شاهد و مثال از نظامی و شاعران قبل و بعد از او، منظور اصلی شاعر از این مصراع تبیین می‌شود. نظامی با کاربرد آرایه حسن تعلیل، سبب اعتدال بهاری را ورود پیامبر(ص) به برج حمل می‌داند و آن را از بخشش‌های معراج رسول اکرم به شمار می‌آورد.

The Spring Equinox in Makhzan alAsrar (Line Explanation of the Ascension Letter)

Through storytelling, Nizami Ganjavi has a special place in Persian language and literature. Makhzan alAsrar drew a lot of attention since Nizami Ganjavi era because of both its subject and its special language. Not only did many poets begin to welcome those quinaries but also, because of special figurative language of Nizami, many commentators began to explain it. Commentary on Makhzan alAsrar and other Nizami's quinaries continued to exist up to the contemporary period. The point which could be considered the commentary damages both in the past and, to a large degree, in the contemporary eras is the inattention of commentators to other Nizami's works during explaining the line. If the commentator investigates and unravels the line with evidence of the poet himself, surely he will be more successful in his work. One of the basic and elegant points that commentators have simply overlooked is the spring equinox in which Nizami raised The Ascension of the Prophet and by applying the craft of poetical aetiology, the reason for the arrival of the Prophet to the Aries was known. In this article, as regards the analysis and investigation of the respected commentators of Makhzan alAsrar about the first line of the following verse:   Wow, the night turned a wondrous spring day Wow, the flower turned a wondrous riding cypress I will explain Nizami's main purpose of this line, presenting the examples of the poets before and after Nizami.