نمودها و خویشکاری فرّه در اقتباس‌های محمّدرضا یوسفی از شاهنامه با رویکرد بوم‌گرا

فرّه یکی از مفاهیم اسطوره‌ای است که رابطه‌ انسان و طبیعت را به خوبی نمایان می‌کند. این نیروی اَهورایی که به باور انسان‌های دوره‌ اسطوره‌، در همه‌ موجودات (انسان و حیوان) سَرَیان دارد، سبب به کمال رساندن خویشکاری‌های خود می‌شود.در  شاهنامه‌ فردوسی این نیرو گاهی با نمادهای جانوری همراه است و هم‌گامی انسان و طبیعت را در دوره‌ اسطوره‌ای در جهت برقراری نظم و نجات طبیعت از سلطه‌ ضدّ طبیعت آشکار می‌سازد. مقاله‌ حاضر با روش توصیفی تحلیلی به کنش‌گری‌های فرّه با نمودهای جانوری پرنده (سپیدا) و برّه (فرهان) در ایجاد نظم، نجات انسان و طبیعت از تسلّط ضدّ طبیعت (دیوان، خشک‌سالی، سرمای سخت و...) با اقتباس‌ محمّدرضا یوسفی از شاهنامه‌ فردوسی برای کودکان و نوجوانان می‌پردازد. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که یوسفی با رویکردی زیست‌محورانه، نمادهای جانوری فرّه را در ساحتی اسطوره‌ای برای مخاطبان خود بازنمایی کرده است. بنابراین، فرّه در این آثار بخشی از طبیعت است که با مقابله با شرور و برگرداندن نظم گیتی، هم‌زمان به بقای انسان و ناانسان یاری می‌رساند. نقش فرّه بعدها در ادوار تاریخی  تغییر می‌یابد و در خدمت نظم سیاسی و اجتماعی قرار می‌گیرد.

the functions of farr in mohammadreza yousefi’s adaptations of shānāmeh; a bio-oriented approach

the concept of farr, as one of the mythological ideas, refers to the relationship between humans and nature. those who believed in myths believed that farr, or the divine power, exists in all beings, both human and animal, and causes them to perfect their functions. in shānāmeh, this power is sometimes associated with animal symbols, highlighting the synchronization of humans and nature in establishing order and preserving nature from the power of anti-nature during mythological times. the present article, using a descriptive-analytical method, focuses on the function of farr in mohammadrezā yousefi’s adaptations of shānāmeh, written for children and teenagers. in his works, farr, in the form of animals such as a bird (spida) and a lamb (farhan), creates order and saves both humans and nature from the elements of antinature, such as divan (demons), drought, and severe cold. the research shows that yousefi has presented farr’s animal symbols in a mythological way for his audience with a bio-oriented approach. in these works, farr is a part of nature that fights against evil, restores order, and helps in the survival of both humans and non-humans. in later historical periods, the role of farr changes, and it is placed at the service of political and social order.