بررسی تطبیقی اسطوره‌های ضحاک و مردوک در خویشکاری دو نیم‌کردن هماوردان اساطیری خود

در اکثر قریب به اتفاق منابع پس از اسلام، روایت غلبه ضحاک بر جمشید این‌گونه آمده است که پس از افول اقتدار سلطنت جمشید و گریختن فرّه از او و پیشروی و کشورگشایی ضحاک، در نهایت جمشید حکومت و تخت پادشاهی را رها می‌کند و می‌گریزد. مدت زمانی او در نقاط مختلف جهان سرگردان و فراری بود و ضحاک همه ‌جا در پی او. در پایان ضحاک، جمشید را می‌یابد، و وی را با ارّه به دو نیم می‌کند. حال سوال اینجاست: چرا ضحاک جمشید را با این شیوه منحصر به فرد می‌کشد؟ آیا ضحاک نمی‌توانست مانند بسیاری از شاهان یا پهلوانان تاریخ اساطیری ایران، دشمن خود را سر ببرد؟ چرا ضحاک او را به دار نیاویخت؟ یا حتی می‌شد بدون بیان نحوه کشته شدن، تنها به ذکر این مطلب بسنده کرد که ضحاک پس از یافتن جمشید، او را کشت. پس بی‌گمان رازی و نمادی در پس این نحوه‌ خاص کشتن جمشید؛ یعنی ارّه کردن او بوده است. این تحقیق بر آن است تا با روش توصیفی تحلیلی و با توجه به تاثیر اسطوره‌های اقوام بومی ایران که قطعا تحت تاثیر اسطوره‌های دولت‌شهرهای میان‌رودان بوده است، مطابقت اسطوره‌های ضحاک و مردوک را بیان کند؛ با توجه به شباهت این دو روایت، این نظریه را مطرح می‌سازد که ارّه کردن جمشید توسط ضحاک، متاثر از دوپاره کردن تیامت توسط مردوک است.

cutting the opponent in half in the myths of zahhak marduk; a comparative study

in the vast majority of post-islamic sources, the story of zhahak’s victory over jamshid is as follows: after the decline of jamshid’s authority, the farr departed from him and zhahak advanced and conquered the country, then jamshid abandoned the kingdom and fled. for some time, as a fugitive, he wandered in different parts of the world and zahhak looked for him everywhere. in the end, he found jamshid and cut him in half with a saw. now these questions are raised: why did zahak kill jamshid in this unique way? couldn’t he cut off the head of his enemy, like many kings or heroes of the mythological history of iran? why didn’t zahhak hang him? or even without telling how he was killed, it was enough to mention that zahhak killed jamshid after finding him. undoubtedly, this particular way of killing jamshid, i.e. sawing him, refers to a symbol. the present research assumes that the myths of the indigenous peoples of iran have been influenced by the myths of the city-states of mesopotamia, and by using descriptive-analytical method, attempts to study the compatibility of the myth of zahhak with the myth of marduk.