تحلیل جایگاه جهرم در شاهنامه‌ فردوسی در مقایسه با تواریخ اسلامی، فرهنگ و روایات محلی

در شاهنامه‌ فردوسی و به‌ویژه در بخش تاریخی آن، اسامی مکان‌ها و نام‌جای‌های بسیاری از جمله شهر جهرم آمده است. بنای شهر جهرم در سرزمین پارس را به چهر‌ه‌هایی اسطوره‌ای چون بهمن‌ پسر اسفندیار نسبت‌ داده‌اند؛ قهرمانانی چون: بُناک، مهرک نوشزاد و دختر مهرک، بهرام گور و باربُد، از چهر‌ه‌های معروف شهر جهرم در شاهنامه، روایات عامیانه و برخی تواریخ اولیه اسلامی‌ هستند. نام جهرم در نسخ مختلف شاهنامه بین 8 تا 17بار تکرار شده و محل وقوع برخی از اتفاقات مهم این حماسه‌ ملی است. هدف از پژوهش حاضر به روش توصیفی تحلیلی، تایید اصیل‌بودن نام جهرم در شاهنامه و تحلیل جایگاه استراتژیک و نظامی در گذشته‌ تاریخی و اساطیری آن است. بر اساس یافته‌های این پژوهش، وجود قوای نظامی، وجود قلعه‌ها و ولیعهد‌نشینی این شهر از دلایل تکرار نام آن در شاهنامه است. روایات ملی و شخصیت‌های شاهنامه در فرهنگ محلی جهرم به صورت نامگذاری بر اماکن جغرافیایی چون: قلعه‌ مهرک و شاپورآباد، بازآفرینی روایات شاهنامه، نام‌های خانوادگی و... حفظ شده‌اند. باقی‌ماندن نام‌ها یا شهرت‌های خانوادگی مرتبط با پهلوانان و خاندان‌ شاهی در شاهنامه، بناها و نام‌جای‌ها به نام شاهان و پهلوانان از دیگر نشانه‌های تاریخ حماسی این شهر در روزگار حاضر است. داده‌های محلی این مقاله نیز به کمک پژوهش‌های میدانی جمع‌آوری شده است.

the place of jahorm in shāhnāmeh, islamic historical books and the local folklore, a comparative analysis

in ferdowsi’s shāhnāmeh, many geographical and place names, including the city of jahorm, are mentioned. the construction of jahrom in the land of pars has been attributed to mythological figures such as bahman, the son of esfandiar. in shāhnāmeh, folk tales and some early islamic historical books, the names of heroes such as bonāk, mihrak noushzād, bahrām gur and bārbod appear as famous faces of jahrom. in the various manuscripts of shāhnāmeh, the name of jahorm is repeated between 8 and 17 times, and it is the place where some important events took place. the aim of the present research, by using descriptiveanalytical method, is to analyze the strategic and military position of jahrom in its historical and mythological past. according to the findings of the research, the presence of military forces, the existence of castles and the residence of crown prince in the city are among the reasons that caused the repetition of the name jahorm in the shāhnāmeh. by naming geographical places such as: the castle of mihrak and shāpurābād after prominent characters of shāhnāmeh, these names have been preserved in the local culture of jahrom. the existence of names and family titles related to heroes and royal families, the existence of place names and buildings named after kings and heroes indicate the epic history of the city. some data of the research has been collected with the help of field research.