تقریرهای صوفیه از اسقاط تکلیف شرعی در طایفه عقلاءالمجانین با تاکید بر دیدگاه ابن‌عربی و عین‌‌ القضات همدانی

در متون عرفانی اسقاط تکالیف شرعی عقلاءالمجانین از جمله موضوعات پربسامدی است که با تقریرهای گوناگونی بیان شده است. این مقاله به روش توصیفی تحلیلی به روشن کردن رهیافت‌های نظری صوفیه در رواداشت اسقاط تکالیف شرعی در عقلاءالمجانین و بازشناسی عوامل این اسقاط از نظر آن‌ها پرداخته است. بر این اساس مقاله حاضر در پی پاسخ به این پرسش است که در انسان‌شناسی عرفانی صوفیه مخاطب تکالیف شرعی در عقلاءالمجانین کدام قوه است و آیا با زوال عقل متعارف، قوه دیگری در آن‌ها محل تکلیف شرعی می‌گردد؟ همچنین با توجه به برخورداری عقلاءالمجانین از نوعی عقل، آیا می‌توان آن‌ها را مانند سایر عقلا مکلّف به انجام تکالیف شرعی دانست؟ یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که رهیافت اصلی صوفیه در این باب، اعتقاد به معذوریت عقلاءالمجانین به واسطه غلبه حال بر آن‌ها و برخورداری آن‌ها از حالات سُکر صوفیانه در اثر دریافت واردات غیبی است. در برخی از تقریرهای صوفیانه زوال عقل و پیرو آن سقوط تکالیف شرعی از عقلاءالمجانین موهبتی از سوی خدا برای آن‌ها در نظر گرفته شده‌ است و برخی از صوفیه سکر باطنی آن‌ها را به منزله نماز دائم آن‌ها دانسته‌اند. هدف از این پژوهش بازشناسی علل عدم التزام عقلاءالمجانین به تکالیف شرعی از منظر صوفیه به‌ویژه ابن‌عربی و عین ‌القضات است.

The Wise Fools (Uqalā al-Majānin) and Sufis; A Study Based on the Views of Ibn Arabi and Ayn al-Quzat

In mystical texts, the abrogation of Islamic Laws by wise fools (Uqalā almajānin) is one of the most frequent issues that has been interpreted in various ways. By using descriptive analytic method, the present article attempts to explain the theoretical approaches of Sufis about the abrogation of the Islamic Laws by wise fools and to recognize the causes of it from their point of view. An attempt is made to answer these questions: In mystical anthropology, which human faculty is related to Islamic Laws? If the intellectual faculty declines, is there any other faculty related to these Laws? Considering the fact that the wise fools have a kind of intellect, can they be considered as obligated to enforce Islamic Laws like other wise men? The findings of the study show that the Sufis believe that the wise fools receive Divine inspirations and experience a state of intoxication and these spiritual modes justify their behavior.  According to some Sufi theories, the decline of intellect and consequently the abrogation of Islamic Laws is a gift from God; and some Sufis consider the intoxication state of a wise fool as constant praying. The aim of the research is to study the reasons for the abrogation of Islamic Laws by wise fools from the point of view of Sufis, especially Ibn Arabi and Ayn alQuzat Hamadani.