بازنمایی گذار عرفانی ابوسعید ابوالخیر در چارچوب نظریه مناسک‌گذار

پژوهش‌های مناسکی، گفتمان میان‌رشته‌ای و گسترده‌ای است که شاخه‌های مختلف و متنوعی از علوم انسانی را دربرمی‌گیرد. بر اساس نظریه مناسک‌گذار، ساختار نمادین این آیین‌های کهن و اسطوره‌ای در فرهنگ‌های مختلف، دارای الگویی مشخص است. هدف از پژوهش حاضر به روش تحلیلی توصیفی، پاسخگویی به این پرسش است که گذار عرفانی ابوسعید ابوالخیر که در متن‌های کهنی همچون تذکر الاولیاء عطار و اسرارالتوحید محمّدبن منوّر بازتاب یافته است، تا چه اندازه با الگوی نظری مناسک‌گذار همخوانی دارد؟ گذار عرفانی ابوسعید ابوالخیر با الگوی سه‌ مرحله‌ای وَن‌جَنِپ (گسست، گذار، پیوند دوباره) همخوانی دارد و ساختار عرفانی سلوک‌ وی که طی گذاری سخت و منسک‌گونه و بر اساس ویژگی‌های اعتقادی و عملی منحصر به فردی شکل گرفته است، در نهایت به یک ضدّ ساختار در تصوف آن روزگار تبدیل می‌شود.

The Mystical Passage of Abu Said Abul-Khayr in the Context of the Theory of Rites of Passage

Ritual studies is an interdisciplinary area that encompasses a wide ranges of branches of humanities. According to the theory of rites of passage, the symbolic structure of ancient and mythological religions in different cultures has a specific pattern. The present study, by using an analyticaldescriptive method, wants to answer the question that to what extent does the mystical passage of Abu Said AbulKhayr,  which is reflected in ancient texts such as Tazkirat alAwliya of Attār and Asrār alTawhid of Mohammad ibn Monvvar, correspond to the theory of rites of passage? The mystical passage of Abu Said AbulKhayr is consistent with the threephase pattern (separation, transition, and reincorporation) of Arnold van Gennep. Abu Said’s mystical journey (suluk) which has been formed through a difficult and ritualistic process and is based on unique doctrinal and practical characteristics, eventually becomes an antistructure in the Sufism of that time.