بررسی و تحلیل قربانی حیوانات در متون نظم روایی بر اساس نظریه‌های قربانی

آیین قربانی، به ‌عنوان رفتاری دینی اجتماعی ازجمله آیین‌های کهنی است که در میان اقوام مختلف به شیوه‌های گوناگون وجود داشته است. پژوهش حاضر به روش توصیفی تحلیلی می‌کوشد به تحلیل قربانی‌های حیوانی در متون نظم روایی (تا قرن هفتم) بپردازد. نتایج پژوهش، نشان می‌دهد که تعدیل قربانی‌های انسانی به قربانی‌های حیوانی از آثار نیک پایه‌گذاران ادیان الهی است. در متون مختلف ادب فارسی، اغلب حیواناتی مانند: گاو، شتر، گوسفند، اسب و گاه مادیان، گورخر، الاغ و ماکیان به مناسبت‌های گوناگونی مانند بلاگردانی، دفع نحوست و چشم‌زخم، شکرگزاری، کامیابی در اُمور، تولّد فرزند، تقویت روان مرده، دفع جادو و ابطال طلسم قربانی می‌شوند. آیین قربانی در متون حماسی و عرفانی به طور یکسان بازتاب یافته است، اما در متون غنایی با توجه به فضای عاشقان این متون، اغلب سخن از تقدیم و بخشیدن حیوانات به معابد و آتشگاه‌ها است و به ندرت از ریختن خون حیوانات سخن می‌رود و نمود برجسته‌ای ندارد. نظریات بلاگردانی فریزر و خشنودی ایزدان از بویس و تایلور در تحلیل مصادیق قربانی، کارآمدتر و انعطاف‌پذیرتر از سایر نظریه‌ها در این باره است.

The Ritual of Sacrifice of Animals in the Persian Poetry-Narrative Texts; An Analysis Based on Theories of Sacrifice

The ritual of sacrifice, as a religioussocial behavior, is one of the ancient rituals that has remained among different ethnic groups in different ways. The present study tries to study the position of sacrificial animals in the Persian poetrynarrative texts (up to the 7th AH century) through a descriptiveanalytical method. The results of the research show that sacrificial humans are gradually being replaced by sacrificial animals, and this is one of the good deeds of the founders of the divine religions. According to various texts of Persian literature, most animals like cows, camels, sheep, horses and sometimes mares, zebras, donkeys and chickens are sacrificed on various occasions such as scapegoating, repelling misfortune, protecting from evil eye, thanksgiving, succeeding in affairs, giving birth to child, repelling magic and talisman. The ritual of sacrifice is equally reflected in epic and mystical texts, but in the lyrical texts, due to the romantic atmosphere of them, there is often talk of donating animals to temples and fire temples, and there is rarly talk of shedding animal blood. Fraser’s theory about scapegoating  as well as Tylor and Boyce’s views about the sacrifice as a gift to the gods are more efficient and flexible than other theories.