بررسی عناصر و بن‌مایه‌های اسطوره‌ای و حماسی در ضرب‌المثل‌های رایج استان فارس

ضرب‌المثل‌ها بخش بزرگی از فرهنگ یک قوم را تشکیل می‌دهند و آیینۀ تمام‌نمای اندیشه، ذوق، آداب و رسوم و عادات جامعه محسوب می‌شوند.لازم به ذکر است که اسطوره ها و باورهای اسطور‌ه‌ای در ساخت مثل‌ها دخیل‌ هستند؛ زیرا مثل‌ها به عنوان قسمت مهمی از فرهنگ عامه نه تنها ریشه در تاریخ بلکه ریشه در اساطیر و مذاهب کهن نیز دارند. هدف از این پژوهش به شیوۀ توصیفی تحلیلی، بررسی عناصر و بن مایه های حماسی و باورهای اسطوره‌ای انعکاس یافته در مثل های استان فارس از جمله شخصیت های شاهنامه و باورهای اسطوره‌ایِ اژدها، سیمرغ، آب، آتش، خروس، دختر و اعداد است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که بدون برقرار ساختن پیوند میان ضرب‌المثل‌ و اسطوره نمی‌توان به معنای روشنی دست یافت. بن مایه های اساطیری موجود در ضرب المثل های استان فارس در برگیرندۀ مفاهیمی غنی همچون قدرت، زیبایی، اصل و نسب، آگاهی، بخت و اقبال، پاکی و... است. همچنین مشخص شد که مهم ترین شخصیت حماسی که در ضرب‌المثل‌ها بازتاب یافته، شخصیت رستم است؛شایان ذکر است روایت نقّالان در ساخت مثل ها تاثیر گذار بوده است. درون‌مایه‌ بسیاری از این ضرب‌المثل‌ها، متاثر از باورها و آیین‌های گذشته است. برخی از این باورها، پس از آمدن اسلام و فرهنگ اسلامی به ایران، رنگ اسلامی به خود گرفته اند.

The Mythological and Epic Themes in Common Proverbs of Fars Province

Proverbs form a large part of a nation’s culture and reflect the thoughts, tastes, customs and habits of a society. Myths and mythological beliefs are involved in the construction of proverbs. Proverbs, as an important part of folk culture, are rooted not only in history but also in ancient myths and religions. The present article, by using descriptiveanalytical method, examines the epic themes and mythological beliefs including the characters of Shāhnāmeh, dragon, Simorgh, water, fire, rooster, girl and numbers reflected in the proverbs of Fars province. The results indicate that without establishing a link between proverbs and myths, accurate analysis cannot be achieved. The mythological themes in the proverbs of Fars province include rich concepts such as power, beauty, parentage, consciousness, fortune, luck, purity, and so on. The other results of the study are as follows: Rostam is the most important epic character of the proverbs; Naqqalan (the narrators) were influential in the formation of the proverbs; the themes of many of the proverbs are influenced by past beliefs and rituals; some of these beliefs, after the arrival of Islam in Iran, were harmonized with Islamic beliefs.