بررسی وجوه مشترک ویژگی های پیر و شیخ در اسرارالتوحید محمد بن منور و رمان برادران کارامازوف از فئودور داستایفسکی

عرفان به عنوان پدیده ای انسانی، مربوط به محدودۀ جغرافیایی یا ایدئولوژی خاصی نیست و نمودهای آن تقریباً در همۀ فرهنگ ها دیده می شود. با عنایت به مراودات بینافرهنگی در گذشته و امروز، تاثیر و تاثر در ارتباط با مسائل معرفت شناسی امری بدیهی است. در میان نویسندگان اهل روسیه، فئودور داستایفسکی در بخشی از رمان برادران کارامازوف به فرهنگ عرفانی شکل گرفته در روسیه اشاره کرده است. وی، چنان که صراحتاً در رمان مذکور بیان می کند در بازنمایی این مقوله تحت تاثیر فرهنگ عرفان شرقی بوده است. در تحقیق حاضر با استناد به منابع کتابخانه ای و روش توصیفی تحلیلی، وجوه مشترک ویژگی های «پیر و شیخ» به عنوان یکی از مصداق های عرفانی برجسته در اسرارالتوحید (بازنمایندۀ عرفان شرقی) از محمدبن منور میهنی با رمان برادران کارامازوف (بازنمایندۀ عرفان غربی) از داستایفسکی بررسی شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که نویسندگان مذکور با اشاره به سیرۀ عملی و نظری ابوسعید ابوالخیر وپدر زوسیما (به عنوان پیران واصل) به تبیین مقولاتی چون: انقیاد محض سالک در برابر پیر، گرایش عوام به نهاد خانقاه و دیر و محبوبیت عمومی پیر، نقش هدایت‌گری پیر برای حل مشکلات عوام و خواص، مشاهدۀ کرامات از پیر؛ فراست پیر، ارتباط روح پیر با عالم ناسوت پس از مرگ و مقدّس انگاری پیر پرداخته اند.

The Common Features of Pir/Sheikh (Old Wise Man) in Asrār al-Tawhid and The Brothers Karamazov

Mysticism, as a human phenomenon, is not limited to a specific geographical region or ideology and its presence is seen in almost all cultures. Regarding the intercultural interactions between different cultures, mutual influence in the field of epistemological issues seems obvious. Among Russian writers, Fyodor Dostoevsky, in a part of his novel The Brothers Karamazov, refers to the common mystical culture in Russia. In the novel, he frankly states that he has been influenced by the culture of Eastern mysticism. In the present study, by using library sources and descriptiveanalytical method, the common features of Pir/Sheikh (old wise man) in Asrār alTawhid of Mohammad ibn Monvvar (the representative of Eastern mysticism) and The Brothers Karamazov (the representative of Western mysticism) have been investigated. The results of the research show that in these two books, the ways of life of Abu Said AbulKhayr and Father Zosima (as the Pir/Sheikh or old wise men) have been dealt with, and topics such as the absolute obedience to the old wise man, the tendency of the masses to monastery and Sufi monastery, the public popularity of the old wise man, the guiding role of him in solving the problems of all the people, the charismatic acts of him, his connection with the Divine world, and the sanctification of the old wise man have been discussed.