تمایز شیوه‌های اجرایی ترانه و تصنیف دینی از عرفانی

در ترانه‌های دینی و عرفانی با‌توجه به ریشه‌ باستانی و عامیانه‌ ترانه‌ها، قدیمی‌ترین شعرهای فارسی یافته شده است. در این جستار به شیوه‌ تحلیلی توصیفی به تمایز ترانه و تصنیف دینی و ترانه و تصنیف عرفانی در شیوه‌های اجرایی پرداخته‌ایم. مشخص کردن دقیق حوزه‌های ترانه‌ها و تصنیف‌های دینی و عرفانی یک از مسائل مهم مباحث سرایش و اجرای این ترانه‌ها است. موضوع پژوهش به‌صورت توصیف و تحلیل فرم، زبان و محتوا بررسی شده است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهند که درون‌مایه‌های دینی و عرفانی که در دو حوزه‌ متفاوت هستند، بخش قابل‌توجهی از ترانه‌ها را شکل داده‌اند و از ابتدا نیز تفاوت این دو گونه در محتوا و شکل اجرایی مشخص بوده است و سازندگان آنها نیز از ابتدا شناختی نسبت به این دو حوزه‌ اندیشه‌ای داشته‌اند. سازندگان و اجراکنندگان ترانه‌ها و تصنیف‌های دینی، درویش، چاووش‌خوان، تعزیه‌خوان، نوحه‌خوان و شرخون‌ هستند. سازندگان و اجراکنندگان ترانه‌ها و تصنیف‌های عرفانی، عاشیق، سوزخوان، بیت‌خوان و تصنیف‌خوان نامیده می‌شوند. زبان این ترانه‌‌ها و تصنیف‌ها صمیمی است و موسیقی بیشتر بر پایه‌ کلام آنها ساخته شده است.

Religious Songs and Mystical Songs: A Comparison from the Perspective of Performance

By studying the ancient and folk roots of religious and mystical songs, we can find the oldest Persian poems in these songs. In the present article, by using analyticaldescriptive method, we compare religious songs with mystical ones from the perspective of performance. One of the most important issues regarding the composition and performance of these songs is the precise identification of the fields of religious and mystical songs. Thus, the form, language and content of the songs are described and analyzed.  The research findings show that religious and mystical themes, as two different areas, have formed the main theme of the songs; the content and performance of the songs show the difference between the two themes, and the songwriters were aware, from the beginning, of the difference between the two fields of thought, mysticism and religion. The composers and performers of religious songs are darāvish, chāvoshkhānān, taziehkhānān and nohakhānān. The creators and performers of mystical songs are called āshiq, suzkhān, beitkhan and tasnifkhān.  The tone of these songs is sincere and the music is mostly based on the lyrics.