بازنمایی یا بازساخت تطوّر ساختاری شخصیت جنید بغدادی در برخی آثار عرفانی

در میان عارفان شهیر تاریخ اسلامی، نام ابوالقاسم جنید بغدادی کم همتاست. او به اعتبار درجات بالای سلوک، تحسین و تایید معاصرانش و البته کرامات و عبارات لطیفی که از او نقل شده، جایگاه ممتازی دارد. عمده آشنایی مخاطبان فارسی‌زبان در عصر حاضر، تنها با توجه به ذکر وی در تذکرهالاولیای عطار است؛ با این حال بررسی‌ها نشان می‌دهد که بسیاری از آثار عرفانی و تذکره‌های دیگر نیز، توجه ویژه‌ای به این شخصیت داشته‌اند. بررسی‌های بیشتر، گویای این موضوع است که در بسیاری از تذکره‌ها و آثار عرفانی، سخن از یک جنید واحد نمی‌شود، بلکه در ادوار مختلف و زیر قلم آفرینندۀ نویسندگان، معرفی و تشریح شخصیت جنید تفاوت‌هایی پیدا کرده است. مقالۀ حاضر با روش توصیفی تحلیلی می‌کوشد شکل ساختاری پنهان این روایات گوناگون دربارۀ این عارف را بررسی و تبیین نماید. نتایج نشان می‌دهد که تنها با در نظر گرفتن و کنار هم قرار دادنِ این آثار متفاوت، می‌توان به شکل ساختاری، سیمای واحدی از جنید رصد کرد. هرچند سلایق نویسندگان بنا بر دلایل مختلف، یکسان نیست، اما گویی به تدریج در متون آنها، سیمای جنید، کمالی مجزّا بیش از آنچه این عارف شهیر در زمان حیات واقعی‌اش تجربه کرده، یافته است.

Representation or Reconstruction: The Structural Evolution of Junayd of Baghdad’s Face in Some Mystical Texts

Among the famous Muslim mystics, Junayd of Baghdad is a unique figure. He has a privileged position due to his high mystical degrees, admiration and approval of his contemporaries, and the charismatic acts and quotations attributed to him. The Persianspeaking audiences are more familiar with him through Attār of Nishapur’s book Tazkirat alAwliya; however, the studies show that many mystical works and the biographical books have paid special attention to this character. Further studies show that in the biographical books and the mystical works, we do not encounter a single Junaid, but his personality changes in different periods and by different writers. The present article attempts to study the main structure of these various narratives by descriptiveanalytical method. Only by considering and juxtaposing these various narratives, we can present a single image of Junaid in a structured way. The tastes of the authors of these works are not the same for different reasons, but it seems that in these works, Junaid gradually acquired a new and transcendent face different from his character in real life. .