تابوشکنی عرفا در فروع دین با توجه به متون عرفانی فارسی تا قرن هشتم (مطالعۀ موردیِ نماز، روزه)

با ژرف‌نگری در متون عرفانی، در کنار رابطۀ مطیعانۀ عارف با حقّ، گونۀ دیگری از ارتباط وجود دارد که در گفتار و کردارشان مرزهای مقدّس نادیده انگاشته می‌شود که اجتماع این دو، تامّل‌ برانگیز است. جستار حاضر با روش تحلیلی توصیفی ضمن بیان اَشکال تابوشکنی‌ در نماز و روزه، در پی اثبات پیوند این تابوشکنی‌ها با دو شکل اصلاح «خود» و «دیگری» با اولویّت «اصلاح خود یا تادیب نفس» است که در نهایت به «اصلاح دیگری یا جامعه» منجر می‌شود. همچنین تابوشکنی‌های دو مقولۀ مذکور در مقاله به شکل‌های انتخاب اُولی، مردم‌گریزی و تادیب نفس و ... استخراج شده است. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد گرچه شکستن ظاهر حریم مقدّسات، با وجود پایبند بودن عرفا به شریعت، از یک سو مخاطبان را دچار تناقض می‌کند، کارکردهایی همچون کشاندن انسان از مرتبۀ عادت و غفلت به آگاهی (معرفت) و تزکیۀ اخلاقی را در پی دارد که با گذر از ظاهر به باطن و معانی پوشیده در اشارات ایشان، قابل توجیه است؛ از دیگر سو نه تنها روش این بزرگان برای جامعه مُضر نیست، بلکه مبانی اخلاقی‌ ارائه می‌کند که انسان و جامعه را به جایگاهی اعتلا می‌بخشد که عبادت، شکلی از اخلاق و اخلاق شکلی از عبادت شده و موجب انضباط بیرونی و درونی می‌گردد.

The TabooBreaking in the Ancillaries of the Faith; A Study Based on the Persian Mystical Texts till 8th A.H. Century: A Case Study: Prayer and Fasting

An indepth look at mystical texts reveals that besides the mystic’s obedient relationship with the Truth, there is another kind of relationship in which the mystic’s words and deeds ignore the sacred religious law; the existence of these two types of relationships together is worth considering. The present article, by using analyticaldescriptive method, attempts to first express the forms of taboobreaking in prayer and fasting, then seeks to prove the connection between these taboosbreaking with the two processes of correcting self and other; priority is given to selfcorrection or selfdiscipline, which ultimately leads to the correction of the other or society. The results of this study show that despite the mystics’ adherence to the Sharia, breaking Islamic laws confuses the audience, but this removes man/woman from the level of habit and negligence and leads to knowledge and moral cultivation; the mystics’ writings about the hidden secrets and the passage from the outward to the inward refer to this matter. Therefore, the method of these great men not only is not harmful to society, but also, it provides moral principles that raise man and society to a level in which worship is a form of morality and morality is a form of worship; and this process leads to external and internal discipline.