نقد اسطوره‌شناختی حکایت شیخ صنعان در منطق‌الطیر عطار نیشابوری بر مبنای نظریه مناسک‌گذار

مناسک‌گذار به آیین‌هایی نظیر تولد، بلوغ، تشرّف، مرگ و... در جوامع کهن اطلاق می‌شود که ساختاری اسطوره‌ای دارند. نظریه‌پردازان مناسک‌گذار بر این باورند که ساختار اسطوره‌ای این مناسک از الگویی واحد پیروی می‌کند. هدف این پژوهش بررسی میزان مطابقت ساختار اسطوره‌ای مناسک‌گذار با سیر و سلوک صوفیانه شیخ صنعان در منطق‌الطیر عطار با روش تحلیلی توصیفی است. پژوهش حاضر با تاکید بر ماهیت آئینی تصوف، ضمن تاویل روان‌کاوانه هر یک از مراحل گذار عرفانی شیخ صنعان، نشان می‌دهد ساختار روایی حکایت با الگوی چهار مرحله‌ای نظریه مناسک‌گذار (گسست، بحران، جبران و پیوند دوباره) همخوانی دارد.

The Story of Sheikh Sanān in MantiqutTayr of Attār:A Mythical Criticism Based on the Theory of Rite of Passage

Rite of passage refers to rituals such as birth, puberty, initiation, death, etc. in ancient societies that have a mythical structure. The theorists of ‘rite of passage’ believe that the mythical structure of these rituals follows a single pattern. By using analyticaldescriptive method, the present article attempts to investigate the degree of conformity of the structure of ritual myths with the spiritual journey (Suluk) and behavior of Sheikh Sanān in MantiqutTayr of Attār. Emphasizing the ritual nature of Sufism, the present study, while offering a psychoanalytic interpretation of each stage of Sheikh Sanan’s mystical passage, shows that the narrative structure of the story is consistent with the fourstage model of theory of rite of passage (separation, crisis, transition and reincorporation).