تحلیل «فرایند تفرد» در تمهیدات

متون عرفانی، گستره‌ای پهناور از کنکاش‌های روانی برای شناختی هرچند ناچیز از مقام قرب الهی و در مرحله بعد، شناخت زوایای پنهان و ناشناخته ابعاد روحی خود صاحب‌اثر است تا پروردگار خویش را درک کند و تا حد توان، به وی تقرب جوید. در مکتب روان‌شناسی تحلیلی یونگ، «فرایند تفرد» تلاش ناخودآگاهانه بشر در دستیابی به تکامل روان است؛ اما در عین حال، همین مفهوم توضیح می‌دهد که بشر هیچ‌گاه نمی‌تواند به تکامل روانی مطلق دست یابد، بلکه تنها می‌تواند با شناخت «فرامن»، به تجربه‌ای فردی، فراگیر و درونی دست یابد. رساله تمهیدات عین‌القضات همدانی، عارف برجسته قرن پنجم‌وششم هجری، این فرایند درونی روان را بازتاب داده است. هدف از این پژوهش، بررسی این سیر روانی در ناخودآگاه نویسنده تمهیدات و تحلیل آن در جستار حاضر است. پژوهش حاضر با روش توصیفی تحلیلی بیانگر آن است که نویسنده در این اثر کوشیده با بهره‌گیری از آموزه‌های عرفانی و کندوکاو ضمیر ناخودآگاه، سیر تکامل روانی را به صورت ناخودآگاهانه نشان دهد. تاثیر ناخودآگاهانه کهن‌الگوهای برجسته‌ای همچون «مسیح»، «پیر خردمند» و درنهایت ادغام آن‌ها با کهن‌الگوی «سایه» و رهنمونی به سوی نور و روشنی، تلاش عین‌القضات برای دستیابی به فرایند تفرد و دسترسی بی‌پیرایه و ناب به «فرامن» است که نمایه‌هایی از کنکاش ذهنی ناخودآگاهانه وی به شمار می‌آید.

the process of individuation in tamhīdāt: an analysis

mystical text is an area of psychological exploration that provides a cognition, albeit a small one, of the position of nearness to god; it also reveals the hidden aspects of its author spiritual dimensions and shows how he/she understands his/her lord and how he/she approaches to god. in jung’s school of analytical psychology, “the process of individuation” is an unconscious effort to achieve mental development; it explains that human beings can never achieve the full psychological development, but can only achieve individual, comprehensive and inner experiences by recognizing the superego. tamhīdāt (the preludes) a treatise written by ayn alquzat hamadani, the prominent mystic of the fifth and sixth centuries ah, reflects a psychological development. the purpose of the present study is to investigate this development in the unconscious of the author of tamhīdāt. the research has been done by descriptiveanalytical method. the results indicate that the author, in his magnum opus, unconsciously shows the psychological development using the mystical teachings and exploring the unconscious. the unconscious influence of the archetypes, such as christ, wise old man which eventually merge with the archetype of shadow and guide to light, is evident in the book; ayn alquzat tries to achieve the process of individuation and to reach the superego in a pure and original way.