بررسی لحن پایدارانۀ تقابل عطار با صاحب منصبان دنیوی، در آینۀ منطق‌الطیر

لحن، نحوۀ خواندن کلمات و جملات در قالب فضای متن است؛ منشا آن باورهای فردی، جمعی و ویژگی‌های اخلاقی، روحی و روانی افراد است که با ویژگی‌های سبکی، فرم و ساختار شعر ترکیب می‌شود. عنصر لحن به عنوان یکی از مهم‌ترین عناصر فضاسازی و تاثیر بر مخاطب همواره مورد توجه بوده است؛ زیرا بیان‌کنندۀ درونیات و عواطف نویسنده است و نویسنده باید بتواند طبق موضوع منتخب و به دور از تصنع، لحنی متناسب با نوشتۀ خود را انتخاب کند. این پژوهش با شیوۀ توصیفی تحلیلی، ضمن معرفی لحن، انواع و نحوۀ شکل‌گیری آن، در نظر دارد لحن کلی عطار در تقابل با مقامات دنیوی را در آینۀ منطق‌الطیر بررسی و گونه‌های مختلف آن را معرفی کند. نتایج به دست آمده از این پژوهش نشان می‌دهد که حکایت‌ها به سبب گفتگومحوری، از مهم‌ترین عرصه‌های بروز لحن هستند؛ همچنین لحن آثار مختلف، متفاوت است. ممکن است لحن در دل یک اثر، تغییراتی داشته باشد. شاعر در سرودن منطق‌الطیر (یکی از مهم‌ترین آثار منظوم عرفانی‌) لحن‌های متفاوتی را خلق کرده است، لیکن به طور کلی لحن اعتراضی، به‌ویژه اعتراض علیه حکام و سلاطین در آثار عطار بیشتر از سایر الحان مطمح نظر است. عطار در برابر اصحاب قدرت از انواع لحن اعتراضی، واعظانه، تحذیری و... استفاده کرده است که هر کدام از الحان به تفکیک تشریح خواهد شد.

attār’s protest tone against the worldly authoritiesin mantiqutayr

tone is the method of reading words and sentences in the text space; it originates from individual and collective beliefs and moral, spiritual and psychological characteristics of individuals, which are combined with the rhetoric, form and structure of poetry. tone has always been considered as one of the most important elements of creating space and influencing the audience, because it expresses the inner feelings and emotions of the author. based on the chosen subject, an author should be able to choose, far from artificiality, a tone that suits his/ her text. after introducing the tone, its types and manner of its formation, this descriptiveanalytical study tries to consider the tone of attār of nishapur in opposition to the worldly authorities in the book of mantiqutayr and to introduce its different types. the results of the study show that anecdotes are one of the most important areas of tone expression, because they are dialogueoriented and are formed in dialogue. attār of nishapur has created different tones in composing mantiqutayr, as one of the most important works of mystical poetry. in general, the tone of protest, especially the protest against the rulers and sultans in his works is more noticeable than other tones. attār uses a variety of tones against those in power, including the protest tone, the preaching tone, the warning tone, etc., each of which is described separately