تاثیر آموزه‌های جنید بغدادی در لقب اعطایی هجویری به حلاج؛ «مستغرق معنی و مستهلک دعوی»

بی‌پروایی‌های حلاج در شکستن سنّت‌های مورد قبول صوفیان و طرد شدن از حلقۀ نزدیکان مشایخ عصر، علی‌الخصوص جنید بغدادی، باعث شد صوفیان در بسیاری از آثار اولیۀ خود، توجه چندانی به او نکنند و تنها به ذکر چند حکایت کوتاه از او بسنده نمایند؛ اما هجویری اولین‌بار در کشف‌المحجوب با مطرح ساختن اتهامات حلاج، در پی پاسخ‌گویی به آن‌ها برآمد. هجویری که وابسته به مکتب جنیدیه است، مخالفت‌های جنید با حلاج را نادیده می‌گیرد، تا بتواند به ‌گونه‌ای حلاج را تبرئه کند که تهمتی متوجه جنید نباشد. با جستجو در عبارات هجویری در خصوص حلاج به تناقضات زیادی برمی‌خوریم که حاصل همین رویکرد دوگانه است. در پژوهش حاضر با روش توصیفی تحلیلی، علاوه بر نشان‌دادن بخشی از این پریشان‌گویی‌ها، رویکرد هجویری را به شخصیت حلاج با دقت در لقب اعطایی او، یعنی «مستغرق معنی و مستهلک دعوی»، بررسی کرده‌ایم. ضمن برشمردن مصادیق مختلف «دعوی» و «معنی» در کشف‌المحجوب، مشخص شد که «زبان عبارت و اشارت» مهم‌ترین مصداق «معنی» و «دعوی» در کشف‌المحجوب است. از این منظر، هجویری سعی دارد بی‌پروایی حلاج را در افشاء اسرار الهی از مقوله «دعوی» بشمارد و با پیوندزدن آن به بحث «سکر» و «صحو»، نظر جنید را مبنی بر «ترجیح سکوت بر کلام» تایید کند.

“absorbed in the meaning and drowned in claiming”: the title bestowed on hallaj by alhujwīrī and the role of teaching of junayd of baghdad

the recklessnesses of hallaj in breaking the traditions of the sufis and his expelling from the circle of great sufis, especially junayd of baghdad, caused the mystics to pay little attention to him in many of their early works and to mention only a few short anecdotes about him. but for the first time, alhujwīrī in his book, kashf almahjūb (unveiling of the hidden), sought to respond to the accusations made against hallaj. alhujwīrī belongs to the school of junayd and turns a blind eye to junayd’s opposition to hallaj in order to acquit hallaj in such a way that no one slanders junayd. using the descriptiveanalytical method, in the present article, we have examined alhujwīrī ’s attitude towards hallaj and have carefully considered the title absorbed in the meaning and drowned in claiming” bestowed on hallaj by him.  examining the various instances of claiming and meaning in kashf almahjūb, shows that the language of sign and gesture” is the most important example in the book. from this perspective, hujwīrī tries to show that hallaj’s recklessness in revealing divine secrets is a claim; he links the procedure of hallaj to the subject of “sobriety (sahw) and intoxication (sukr)” and confirms junayd’s view that “silence is preferable to words”.