هویّت اسطوره‌گونه سمک عیّار؛ بررسی تطبیقی سمک عیّار با دو اسطوره هندو ایرانی، ایندرا و مهر

بسیاری از خدایان اساطیری، از جهان اسطوره‌ها بیرون آمده و در حماسه‌‎ها به صورت پهلوانانی نامی و یا شاهانی بزرگ نشان داده شده‌اند. یکی از آن پهلوانان حماسی، سمک، در داستان منثور حماسی پهلوانی سمکِ عیّار است. این پهلوان با داشتن برخی ویژگی‌های اساطیری، همچون ایزدان اسطوره‌ای، ایندرا و مهر، پنداشته می‌شود. از جمله ویژگی‌های اساطیری سمک، می‌توان به این موارد اشاره کرد: آزاد ساختن مادینگان شهریاران از چنگال ربایندگان اهریمنی، داشتن پیوندی ناگسستنی با خورشیدشاه، نابودکننده دیوان و پریان و همراهیِ مداوم با مادینه‌ای که تجلی‌گر خدای بانوان است. بر اساس این فرضیه، نگارندگان این جستار با رویکردی تحلیلی تطبیقی و با توجّه به متون مقدس هند‌و ‌ ایرانی، ریگ‌ودا و اوستا، و اندیشه‌های اسطوره‌پژوهانی همچون مهرداد بهار کوشیده‌اند خویشکاری‌های این دو ایزد را با کارکردهای این پهلوان حماسی مقایسه و تطبیق دهند و این فرضیه را به اثبات برسانند. حاصل پژوهش حاضر نشان می‌دهد که سَمَک، پهلوان برجسته حماسه منثور سمک عیّار، برآیند و ادغامی از دو فرهنگ اسطوره‌ای هندو ایرانی است که در ریختی نو پیکرگردانی شده است.

a comparative study of samake ayyar and two indoiranian myths: indra and mitra

a large number of gods have arisen from the world of mythology and have been appeared as famous heroes or great kings in epics. one of these heroes is samak in the prose epicheroic story of samake ayyar. this hero, like the mythological gods indra and mitra, is considered to have some mythical characteristics. some of the mythological features of samak are as follows: rescuing princesses from the clutches of evil kidnappers; an inseparable relationship with khorshid shah; destroying demons and fairies; constantly accompanying a woman who is the manifestation of a goddess. by an analyticalcomparative approach and considering the indoiranian sacred texts, rigveda and avesta, and the ideas of mythological scholars such as mehrdad bahar, the authors of the present article have tried to compare the functions of two gods, indra and mitra, with the functions of samak. the results show that samak, the prominent hero of the prose epicheroic story of samake ayyar, is an amalgamation of two mythological cultures of india and iran and have metamorphosed into a new form.