تحلیل اسطوره شناختی آیین بلاگردانی در حدیقه سنایی

بلاگردانی یک آیین اسطورهای  مذهبی است که در میان اقوام و ملل مختلف با اهداف گوناگون از دیرباز رواج داشته است. بسیاری از سنت های اسطورهای و کهن برای دور ماندن از بلایا و یا رفع آن، روش های مختلف بلاگردانی را توصیه کردهاند. در ادبیات کلاسیک فارسی از سنایی به عنوان یکی ازنخستین حلقه های نوآوری و گسترش مضامین و اندیشه های عرفانی، تعلیمی و حکمی نام برده اند، اماسنایی به شهادت شمار زیادی از ابیات مثنوی حدیقه الحقیقه اش با اساطیر به خوبی آشنایی داشته و از مصادیق و فرهنگ عامه ای که در روزگار وی رایج بوده است به خوبی بهره برده است. در پژوهش حاضر که به شکل بنیادی بر پایه مطالعات کتابخانه ای و با روش توصیفی  تحلیلی انجام شده است،سعی کردیم تا نشان دهیم سنایی در حدیقه الحقیقه صورت های گوناگون مصادیق بلاگردانی از جمله قربانی، حرز و تعویذ، دعانویسی و دودکردن اسپند برای دفع چشم زخم را مورد توجه قرار داده است.برای روشن شدن این امر، پس از تحلیل باور بلاگردانی به تحلیل مصادیق یافت شده در حدیقه سنایی خواهیم پرداخت، در نهایت نشانه های آیین بلاگردانی در این اثر مشخص و مورد تحلیل قرار گرفته است. یافته های تحقیق حاکی از آن است که سنایی به جنبه های اسطورهای آیین بلاگردانی که اشاره نمودیم کاملاً آشنا است و توانسته به هنریترین وجه ممکن آن را در مثنوی حدیقه به کار ببرد.

The Ritual of Scapegoating in Hadiqat al Haqiqa of Sanāī; A Mythological Analysis

Scapegoating is one of the religiousmythical rituals, having been long common among different tribes and nations for various purposes. Many of the mythological and ancient traditions have suggested different ways of scapegoating to stay away from disaster or to abolish it. In classic Persian literature, Sanāī has been named as one of the first innovators who spread the mystical and philosophical and didactic teachings. As evidenced by the great number poems of Hadiqat al Haqiqa, Sanāī is very familiar with the myths and has well made use of the popular culture of his day. By employing descriptiveanalytical and library methods, in the present study, we attempt to show that Sanāī took into consideration various forms of scapegoating including sacrificing, writing amulet, burning peganum harmala (esfand) in Hadiqat al Haqiqa. To clarify the matter, after analyzing the doctrine of scapegoating and the related rituals, we examine the cases found in Hadiqat al Haqiqa. The findings of the research indicate that Sanāī has been fully familiar with the rituals of scapegoating and used them in the most artistic way possible in Masnavi of Hadiqat al Haqiqa.