بررسی سمبول‌های حیوان‌گونگی روح در حکایت‌های تذکره الاولیاء عطار

در آثار عرفانی متاخر ردپایی از حیوان‌گونگی روح دیده می‌شود هرچند قدمت این باورها به ادوار بدوی حیات انسان می‌رسد. یونگ در آثار خویش که برآمده از تحقیق در اساطیر ملل گوناگون و پژوهش‌های مردم‌شناختی وسیع در آیین اقوام بدوی و شبه بدوی است، به معرفی برخی از نمادهای حیوانی پر تکرار در این فرهنگ‌ها می‌پردازد. در این پژوهش با روش تحلیلی تطبیقی بر مبنای تحلیل‌های یونگ به بازخوانی نقش حیوانات در تذکرهالاولیاء پرداخته‌ایم. نتیجۀ این پژوهش نشان می‌دهد که در موارد زیادی نقش حیوانات، در حکایات تذکرهالاولیاء مبتنی بر باورهای اساطیری حیوان‌گونگی روح هستند و اگر روح را به تعبیر روان‌کاوی یونگ، تعبیر قدیمی «خود» و «روان» بگیریم، این حیوانات نقش نمادهای ناخودآگاه و مراحل تکامل روان را بر عهده دارند. چنان‌که گاه سمبل خود یا روح متعالی عارف هستند، او را حمایت و حفاظت می‌کنند، با او سخن می‌گویند، شناختی برتر از وی دارند و به او معرفتی فراعقلی می‌بخشند؛ گاه نیز مقام عارف را به عنوان رئیس قبیله و صاحب توتم، نشان می‌دهند.

The Animality of the Soul in the Anecdotes of TazkiratalAuliyā

In mystical texts, there is a trace of the animality of the soul, though this belief dates back to the primitive era of human life. In his works, Carl Gostov Jung has introduced some of the repeated animal symbols in primitive and quasiprimitive ethnic groups; his theories are based on mythological and anthropological studies about these groups. In the present article, we study the role of animals in TazkiratalAuliyā with a comparativeanalytic method based on Jung’s ideas. The results show that in the anecdotes of the book, animals play a role based on mythological beliefs about the animality of the soul. If we, like Jung’s psychoanalysis, believe that the soul is an old expression of "self" and "psyche", then the animals play the role of unconscious symbols and are part of the process of psyche evolution. In the anecdotes of TazkiratalAuliyā, sometimes, animals are the symbol of the mystic’s transcendent self, they protect him and talk to him, they have superior knowledge and give him a transcendental knowledge; and sometimes they refer to the mystic as the head of the tribe and the owner of the totem.