تحلیل کهن‌الگویی هفت‌خوان رستم با تکیه برنظریه روان‌شناسی یونگ

از رایج‌ترین شیوه‌های‌ بررسی اساطیر، تحلیل روان‌کاوانۀ آن‌هاست. کارل گوستاو یونگ، واضع نظریۀ روان‌شناسی شخصیّت، با مطرح ساختن مقولۀ کهن‌الگوها دریچه‌ای تازه، رو به دنیای نقد و تحلیل اساطیر گشود. یونگ برای هر شخص، ناخودآگاه فردی و جمعی را در نظر می‌گیرد. از نظر او ناخودآگاه فردی بر لایه‌ای عمیق‌تر فطری بنا شده که ناخودآگاه جمعی یا کهن‌الگو نامیده می‌شود. بروز و ظهور کهن‌الگو در آثار هنری به خصوص ادبیات و اسطوره‌ها برجسته‌تر ‌است. این پدیده در شاهنامه که از نامورترین اسناد اساطیری و حماسی ایرانی به شمار می‌رود، قابل توجه است. کهن‌الگوهایی چون عبور از موانع و مشکلات، پهلوان‌آزمون، نقش برجستۀ قهرمان (پهلوان)، مادرمثالی، سایه، آنیما، آنیموس و... از کهن‌الگوهای برجسته شاهنامه هستند. در هفت‌خوان رستم بسیاری از این کهن‌الگوها دیده می‌شوند؛ همچنین مطابق نظریۀ یونگ می‌توان مراحل هفت‌خوان را نوعی گذر از «من» و رسیدن به «خود» در جهت شکل‌گیری «فردانیّت روانی فرد» دانست. این مسیر جز با یاری قهرمان (رستم) و گذر از سایه ممکن نیست. در واقع در این مسیر کیکاووس که نماد انسان است، در مسیر حرکت از «من» به «خود» (فردانیّت فرد) از یاری‌های رستم (قهرمان) بهره‌مند می‌شود. این پژوهش با رویکرد تحلیلی تطبیقی و با تکیه بر نظریۀ روان‌شناسی یونگ، کهن‌الگویی داستان هفت‌خوان رستم را بررسی می‌کند.

Archetypal Analysis of the Seven Labors of Rostam (Haft Khane Rostam); Based on Jung’s Psychological Theory

One of the most common methods of studying mythology is the psychological analysis of myths. Carl Gustav Jung, the founder of personality psychology, opened a new window in criticism and analysis of myths by introducing archetypes. According to Jung, everyone has a personal and a collective unconscious. He believes that the personal unconscious is built on a deeper innate layer that is called collective unconscious or archetype. The manifestation of archetype is more prominent in the works of art, especially literature and myths. This issue can be seen in Shāhnāmeh which is one of the most famous Iranian mythological and epic texts. Shadow, anima, animus, hero and mother are the prominent archetypes of Shāhnāmeh.  We can find many of these archetypes in the story of the Seven Labors of Rostam (Haft Khane Rostam). Based on Jung’s theory, it can be considered the stages of the Labors a kind of passing from "ego" to reach "self" in order to achieve "psychological individuation". And this is not possible except with the help of the hero (Rostam) and the passing of the shadow. In fact, Kai Kāvus, as the symbol of man, benefits from the help of Rostam (hero) and passes from "ego" to "self" (psychological individuation). By employing comparativeanalytical method and based on Jung’s psychological theory the present article attempts to examine the story of the Seven Labors of Rostam (Haft Khane Rostam) as an archetype.