خاستگاه و منشاء خواب‌های مشایخ در تذکرهالاولیا

یکی از معماهایی که از دیرباز ذهن بشر را به خود مشغول کرده، مساله خواب بوده است. این امر بر بسیاری از علوم چون ادیان، اساطیر، روان‌شناسی، ادبیات، عرفان و تصوّف تاثیر گذاشته است. عرفا و متصوّفه از خواب به عنوان منبع الهام، برای حلّ بسیاری از مسائل خود استفاده می‌کردند و برای آن ارزش زیادی قائل بودند. عطار در تذکرهالاولیا بسیاری از خواب‌های مشایخ و اولیا را بدون هیچ تردید و تزلزلی نقل کرده است. به دلیل اهمیت موضوع خواب از گذشته تعریف و تقسیم‌بندی‌‌هایی برای آن ذکر شده است، مانند: خواب‌های صادقه، صالحه و... . در این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی نخست خواب‌های نقل شده در تذکرهالاولیا را از لحاظ کمی و موضوع مطرح در آن‌ها یا شخصیت‌های اصلی آن‌ها تقسیم‌بندی و در پایان ارتباط خواب‌های تعریف شده را با واقعیات زندگی شخصیت‌ها مورد بررسی و تطبیق قرار می‌گیرد. نتیجۀ پژوهش آن است که بسیاری از خواب‌ها ریشه در زندگی واقعی مشایخ و عرفا داشته و همچنین هدف مشایخ از تعریف و بیان خواب‌ها و تاثیرگذاری آن‌ها به این دلیل بوده که خواب جزئی از نبوّت و پیامی از فراسوی عالم ماده تلقی می‌شده‌ است.

The Origin of the Dreams of Saints of God in TazkiratalAuliyā

Dreaming is one of the puzzles that has preoccupied the mind of man from way back. It has been discussed in many fields such as religions, mythology, psychology, literature and mysticism. Dreams have been categorized into some types like veridical dream, sound dream and so on. As a source of inspiration, mystics and Sufis used dream to solve many of their problems and they had great value for it. Attar of Nishapur has narrated many dreams of Sufis and saints of God in his book, TazkiratalAuliyā. By using descriptiveanalytical method, the present article tries to consider the dreams narrated in this book. Also, the characters of the dreams, their subjects and their relationship with facts of life are considered. The results show that many of the dreams are rooted in real life of mystics and Sufis. They intended to express their dreams, because they were considered as part of the Prophecy and messages from the Divine world.