بررسی مبانی معرفت‌شناختی نظریۀ جبر و اختیار در کشف‌المحجوب هجویری

در این مقاله آراء معرفت‌شناختی هجویری در باب جبر و اختیار بررسی می‌شود و در خلال آن برخی مسائل دیگر که به نحوی با آن در ارتباط هستند، مورد تحلیل قرار می‌گیرند. از آنجایی که برخی از متصوفه نظیر هجویری به این نتیجه رسیده‌اند که برای بر کنار داشتن آثارشان از انحرافات فکری و اجتماعی، تبیین معرفتی آن‌ها ضروری است لذا، تحلیل آرای آشکار و پنهان معرفتی صاحبان چنین آثاری در شناخت موضع معرفتی و مذهب آن‌ها بسی راهگشاست و ضروری به نظر می‌رسد. در بررسی دیدگاه‌های هجویری چنین به نظر می‌رسد که جز مسئلۀ قبض و بسط که بیشتر ناظر بر حالات درونی و نفسانی انسان است، آن دسته از آرای او که به نحوی مربوط به اعمال و حوزۀ اختیارات و مسئولیت‌های انسانی است، غالباً متاثر از آراء ماتریدیه باشد.

The Epistemological Foundations of the Theory of Determinism and Free Will in KashfolMahjub of Hujwiri

In the present article, Hujwiri’s epistemological ideas about determinism, freewill and the related issues in KashfolMahjub are analyzed. Some Sufis, such as Hujwiri, have come to this conclusion that epistemological explanations of their thoughts are essential to prevent intellectual and social deviations. So, in order to know the religious opinions of Muslim mystics, it is essential that their epistemological views be examined. According to Hujwiri, the issue of contraction and expansion refers to inner states and sensual feelings of man. But, his viewpoints about acts and areas of human choices and responsibilities are often influenced by the views of Maturidi.